Wat kunt u regelen met een testament?

Trouwen heeft een belangrijk gevolg voor het erfrecht. Echtgenoten worden namelijk erfgenaam van elkaar. Zijn er kinderen? Dan wordt de echtgenoot mede-erfgenaam met de kinderen. Het maakt niet uit of u trouwt of bent getrouwd op huwelijkse voorwaarden. Een geregistreerd partnerschap is voor het erfrecht gelijk aan een huwelijk.

Samenwonen is voor het erfrecht niet gelijk aan een huwelijk. Ook niet als u al heel lang samenwoont of een samenlevingscontract heeft. Samenwoners moeten altijd een testament maken om erfgenamen van elkaar te worden.

Stel dat we een echtpaar hebben met gezamenlijke kinderen. Bij het overlijden van een van de ouders zijn de achterblijvende partner en de kinderen samen erfgenamen. Als er geen testament is, regelt de wet de verdeling van de nalatenschap van de overleden ouder. Dat is de wettelijke verdeling. De langstlevende ouder wordt hierbij automatisch eigenaar van de nalatenschap. De kinderen krijgen hun erfdelen in de vorm van een vordering op hun langstlevende ouder. Zij kunnen deze vordering meestal pas opeisen na het overlijden van deze langstlevende ouder. 

Voorbeeld

De gevolgen voor de erfbelasting zijn in onderstaand voorbeeld niet meegenomen.

Johan en Chantal zijn getrouwd in algehele gemeenschap van goederen en hebben twee kinderen. Het vermogen van Johan en Chantal bedraagt € 600.000. Johan komt te overlijden en heeft geen testament. Zijn nalatenschap bestaat uit de helft van het vermogen uit de huwelijksgemeenschap, ofwel € 300.000. Chantal en de kinderen zijn erfgenamen. De erfdelen bedragen elk € 100.000. Door de wettelijke verdeling wordt Chantal eigenaar van de nalatenschap van Johan. Zij krijgt een schuld aan de kinderen van € 200.000. Per saldo is Chantal eigenaar van een vermogen van € 600.000 en heeft zij een schuld aan de kinderen van € 200.000. 

De wettelijke verdeling zorgt er dus voor dat het vermogen overgaat naar de langstlevende echtgenoot. Zo kan die in financiële zin 'op dezelfde voet verder'. Of dat in de praktijk ook het geval is, zal afhankelijk zijn van de omvang van het vermogen. En ook de invloed van het overlijden op het inkomen en de uitgaven van de langstlevende is natuurlijk relevant. 

Het is verstandig om deze zaken bijvoorbeeld elke 5 jaar eens goed te bekijken. Stel dat 'er gisteren wat was gebeurd', is het dan allemaal goed geregeld?

Bij een echtpaar zonder kinderen zonder testament, is de langstlevende echtgenoot de enige erfgenaam. Praktisch gesproken levert dat voor de langstlevende dezelfde situatie op als bij de hiervoor genoemde wettelijke verdeling. En met dezelfde vragen over de omvang van het vermogen, inkomen en uitgaven. 

Als de achtergebleven partner een nieuwe relatie krijgt, is het de vraag of de relatie gevolgen moet hebben voor de aanspraken van de kinderen. Bij de wettelijke verdeling gaat het dan om de vordering van de kinderen. De wet kent de kinderen zekere ‘wilsrechten’ toe als de langstlevende gaat hertrouwen. Dat zijn ingewikkelde regelingen die vaak worden uitgesloten. Meestal wordt in een testament wel bepaald dat de vorderingen van de kinderen opeisbaar zijn als de langstlevende gaat hertrouwen, tenzij er sprake is van een huwelijk op huwelijkse voorwaarden.

In een testament kunt u verzorgings- en beschermingsregelingen treffen voor uw kinderen. U kunt onder andere aan de volgende regelingen denken:

• Voogdij: een regeling voor de opvoeding en verzorging van uw kinderen tot 18 jaar.
• Bewind: het beheer van de erfenis van uw kinderen, eventueel ook na hun 18e jaar.
• Uitsluitingsclausule: de erfenis blijft privévermogen van uw kinderen.
• Executele: u wijst iemand aan die verantwoordelijk is voor de afwikkeling van uw erfenis.
• Uitsluiting ouderlijk vruchtgenot: het inkomen uit de erfenis moet voor uw minderjarige kinderen blijven.

Het is afhankelijk van uw situatie welke regelingen voor u passend zijn. Binnenkort bespreken we deze regelingen apart in een artikel. 

Heeft u kleinkinderen? Dan kunt u ook voor hen regelingen vastleggen in uw testament.

In een testament kunnen maatregelen worden genomen die tot een beperking van de erfbelasting kunnen leiden. Een voorbeeld daarvan is het verkleinen van het erfdeel van de langstlevende echtgenoot tot 1%. Dat gaat niet ten laste van de positie van de langstlevende, als die via de wettelijke verdeling de gehele nalatenschap ter beschikking krijgt. Het resultaat is dat de vordering van de kinderen groter wordt. Afhankelijk van de situatie kan dat gunstig zijn voor de erfbelasting. 

Als er een overlijden plaatsvindt, krijgt u te maken met het erfrecht. Dat is een veelomvattend onderwerp en het is afhankelijk van de situatie hoe dat uitpakt en welke aandachtspunten er zijn. Het is niet mogelijk om in één artikel een volledige opsomming te geven. De situatie van bijvoorbeeld een samengesteld gezin is niet aan de orde gesteld. Van de punten die we wel genoemd hebben, zijn dit de conclusies:

• De wet kent een langstlevenderegeling voor echtgenoten met kinderen met de wettelijke verdeling. Echtgenoten zonder kinderen zijn enig erfgenaam van elkaar. 
• Samenwoners moeten altijd een testament maken om in een vergelijkbare situatie terecht te komen. 
• Dat het vermogen bij de langstlevende terechtkomt, wil nog niet zeggen dat die in een goede financiële positie terechtkomt. De omvang van het vermogen, inkomen en uitgaven zijn hierbij belangrijke onderwerpen. 
• In een testament kunnen ook andere situaties worden geregeld, bijvoorbeeld de situatie van overlijden als langstlevende (van het gezin). 
• Vaak worden er regelingen in een testament opgenomen voor de situatie dat een langstlevende ouder gaat hertrouwen.
• In een testament kunt u verschillende regelingen treffen voor uw kinderen. Of wellicht heeft u kleinkinderen en wilt u iets aan hen nalaten?
• In een testament kunnen regelingen worden getroffen die invloed hebben op de erfbelasting. Als uw vermogen groter is en de vrijstellingen voor de erfbelasting overtreffen, wordt dit punt belangrijker. 

De vraag aan het begin was: heeft u uw zaken wel goed geregeld als u geen testament heeft? U ziet dat er heel wat mogelijke regelingen zijn. Of u ze ook nodig heeft, zal afhangen van uw persoonlijke situatie en uw wensen.