Stel, u bent gehuwd en u heeft geen testament. Heeft u uw zaken dan wel goed geregeld? Lees onderstaande aandachtspunten om dit te controleren. We concentreren ons in dit artikel vooral op het erfrecht. Dat is een onderdeel van het bredere onderwerp estate planning.
Trouwen heeft een belangrijk gevolg voor het erfrecht. Echtgenoten worden namelijk erfgenaam van elkaar. Zijn er kinderen? Dan wordt de echtgenoot mede-erfgenaam met de kinderen. Het maakt niet uit of u trouwt of bent getrouwd op huwelijkse voorwaarden. Een geregistreerd partnerschap is voor het erfrecht gelijk aan een huwelijk.
Samenwonen is voor het erfrecht niet gelijk aan een huwelijk. Ook niet als u al heel lang samenwoont of een samenlevingscontract heeft. Samenwoners moeten altijd een testament maken om erfgenamen van elkaar te worden.
Stel dat we een echtpaar hebben met gezamenlijke kinderen. Bij het overlijden van een van de ouders zijn de achterblijvende partner en de kinderen samen erfgenamen. Als er geen testament is, regelt de wet de verdeling van de nalatenschap van de overleden ouder. Dat is de wettelijke verdeling. De langstlevende ouder wordt hierbij automatisch eigenaar van de nalatenschap. De kinderen krijgen hun erfdelen in de vorm van een vordering op hun langstlevende ouder. Zij kunnen deze vordering meestal pas opeisen na het overlijden van deze langstlevende ouder.
Voorbeeld
De gevolgen voor de erfbelasting zijn in onderstaand voorbeeld niet meegenomen.
Johan en Chantal zijn getrouwd in algehele gemeenschap van goederen en hebben twee kinderen. Het vermogen van Johan en Chantal bedraagt € 600.000. Johan komt te overlijden en heeft geen testament. Zijn nalatenschap bestaat uit de helft van het vermogen uit de huwelijksgemeenschap, ofwel € 300.000. Chantal en de kinderen zijn erfgenamen. De erfdelen bedragen elk € 100.000. Door de wettelijke verdeling wordt Chantal eigenaar van de nalatenschap van Johan. Zij krijgt een schuld aan de kinderen van € 200.000. Per saldo is Chantal eigenaar van een vermogen van € 600.000 en heeft zij een schuld aan de kinderen van € 200.000.
De wettelijke verdeling zorgt er dus voor dat het vermogen overgaat naar de langstlevende echtgenoot. Zo kan die in financiële zin 'op dezelfde voet verder'. Of dat in de praktijk ook het geval is, zal afhankelijk zijn van de omvang van het vermogen. En ook de invloed van het overlijden op het inkomen en de uitgaven van de langstlevende is natuurlijk relevant.
Het is verstandig om deze zaken bijvoorbeeld elke 5 jaar eens goed te bekijken. Stel dat 'er gisteren wat was gebeurd', is het dan allemaal goed geregeld?
Bij een echtpaar zonder kinderen zonder testament, is de langstlevende echtgenoot de enige erfgenaam. Praktisch gesproken levert dat voor de langstlevende dezelfde situatie op als bij de hiervoor genoemde wettelijke verdeling. En met dezelfde vragen over de omvang van het vermogen, inkomen en uitgaven.
In een testament kan deze situatie worden geregeld. Wellicht moeten beide families erven, of alleen bepaalde familieleden. Of moeten goede doelen erven.
Overigens kan een dergelijk verhaal zich ook voordoen bij stellen mét kinderen. Denk aan een auto-ongeval. Het gaat dan om de vraag: 'Welke bestemming moet het vermogen hebben na het overlijden van de laatste van het gezin?'
Als de achtergebleven partner een nieuwe relatie krijgt, is het de vraag of de relatie gevolgen moet hebben voor de aanspraken van de kinderen. Bij de wettelijke verdeling gaat het dan om de vordering van de kinderen. De wet kent de kinderen zekere ‘wilsrechten’ toe als de langstlevende gaat hertrouwen. Dat zijn ingewikkelde regelingen die vaak worden uitgesloten. Meestal wordt in een testament wel bepaald dat de vorderingen van de kinderen opeisbaar zijn als de langstlevende gaat hertrouwen, tenzij er sprake is van een huwelijk op huwelijkse voorwaarden.
In een testament kunt u verzorgings- en beschermingsregelingen treffen voor uw kinderen. U kunt onder andere aan de volgende regelingen denken:
Het is afhankelijk van uw situatie welke regelingen voor u passend zijn. Binnenkort bespreken we deze regelingen apart in een artikel.
Heeft u kleinkinderen? Dan kunt u ook voor hen regelingen vastleggen in uw testament.
In een testament kunnen maatregelen worden genomen die tot een beperking van de erfbelasting kunnen leiden. Een voorbeeld daarvan is het verkleinen van het erfdeel van de langstlevende echtgenoot tot 1%. Dat gaat niet ten laste van de positie van de langstlevende, als die via de wettelijke verdeling de gehele nalatenschap ter beschikking krijgt. Het resultaat is dat de vordering van de kinderen groter wordt. Afhankelijk van de situatie kan dat gunstig zijn voor de erfbelasting.
Als er een overlijden plaatsvindt, krijgt u te maken met het erfrecht. Dat is een veelomvattend onderwerp en het is afhankelijk van de situatie hoe dat uitpakt en welke aandachtspunten er zijn. Het is niet mogelijk om in één artikel een volledige opsomming te geven. De situatie van bijvoorbeeld een samengesteld gezin is niet aan de orde gesteld. Van de punten die we wel genoemd hebben, zijn dit de conclusies:
De vraag aan het begin was: heeft u uw zaken wel goed geregeld als u geen testament heeft? U ziet dat er heel wat mogelijke regelingen zijn. Of u ze ook nodig heeft, zal afhangen van uw persoonlijke situatie en uw wensen.
Heeft u trouwplannen? Dan is het verstandig om u, naast de leuke dingen, ook te verdiepen in de juridische gevolgen van uw huwelijk. Veel wetten houden bijvoorbeeld rekening met het gegeven of mensen wel of niet zijn getrouwd. In dit artikel concentreren we ons op de vraag: ‘Wat betekent trouwen voor uw vermogen?’
Het idee om geld na te laten aan kleinkinderen spreekt grootouders vaak aan. Lees hoe dat zit voor de erfbelasting en wat andere aandachtspunten zijn.
Moet er al erfbelasting worden betaald na het overlijden van de eerste ouder? Zo ja, hoeveel is de erfbelasting dan precies en kan dat worden voorkomen? Het valt nog niet mee om een helder antwoord te geven op deze relatief eenvoudige en logische vragen.