Langstlevende ouder en de verdeling van de erfenis
Een belangrijk onderdeel bij het plannen van jouw erfenis is de financiële positie van de langstlevende ouder. Hoe regelen jullie het goed voor elkaar en jullie kinderen, mocht een van jullie overlijden? En hoe wordt de erfenis verdeeld na overlijden van de langstlevende ouder?
Wat de situatie van de langstlevende ouder?
Als een van de ouders overlijdt, is voor het afwikkelen van de erfenis de situatie van de langstlevende ouder belangrijk:
- Heeft hij of zij het vermogen uit de nalatenschap volledig ter beschikking gekregen?
- Is de langstlevende ouder eigenaar of vruchtgebruiker van dat vermogen? Een vruchtgebruiker is iemand die het recht heeft om goederen van een ander te gebruiken en te genieten van de voordelen hiervan. Bijvoorbeeld iemand die mag blijven wonen in het ouderlijk huis. Maar een vruchtgebruiker mag mogelijk niet het vermogen aanspreken, wat een eigenaar wel mag.
- Heeft de langstlevende het vermogen levenslang onder zich? Of zijn er situaties waarin het vermogen eerder aan de kinderen moet worden uitgekeerd? Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn wanneer de langstlevende ouder hertrouwt of wanneer een eigen bijdrage voor zorgkosten moet worden betaald.
Hoe is alles vastgelegd?
De wettelijke verdeling is een voorbeeld van een regeling die automatisch tot stand komt na een overlijden. De langstlevende wordt daarbij automatisch eigenaar van de bezittingen uit de nalatenschap. Hiervan kan afweken worden met een testament, waarin bijvoorbeeld staat dat de langstlevende na het overlijden vruchtgebruiker wordt.
Voorbeeld vruchtgebruiktestament
Bij een vruchtgebruiktestament krijgt de langstlevende recht op het vruchtgebruik van de erfdelen van de kinderen. Een vruchtgebruik voor een woning kan totstandkomen door dat vast te leggen in een notariële akte. Soms wordt vruchtgebruik niet vastgelegd, omdat het belang niet wordt ingezien. Een langstlevende kan denken: “Waarom zou ik kosten maken, terwijl ik al in de woning woon en de kinderen niet moeilijk doen?” Dit kan op termijn echter tot onduidelijke situaties leiden. Zo geldt voor de inkomstenbelasting en een eigen woning bijvoorbeeld dat deze niet in box 1 maar in box 3 terechtkomt.
Voorbeeld wettelijke verdeling
Bij de wettelijke verdeling krijgen de kinderen hun erfdelen in de vorm van een vordering op hun langstlevende ouder. Het is verstandig de omvang van deze vordering vast te stellen. Na het overlijden van de langstlevende ouder vermindert de vordering van de kinderen de nalatenschap van de langstlevende. Dit scheelt op dat moment erfbelasting.
In de praktijk wordt de vordering vaak niet vastgesteld. Na het overlijden van een partner heeft een langstlevende waarschijnlijk ook andere dingen aan het hoofd dan het regelen van formaliteiten. Toch kan het helpen om de situatie van de langstlevende te verduidelijken en eventuele familieconflicten te voorkomen.
Wat kan de langstlevende zelf nog regelen?
Als de vorderingen en erfdelen goed zijn vastgelegd, kan er nog gekeken worden naar de situatie en de nalatenschap van de langstlevende ouder zelf. Hoe wil de langstlevende het eigen vermogen verdelen? Hoeveel is het inkomen en vermogen? Wat zijn de aanspraken van de kinderen? Welke grote uitgaven zijn nog te verwachten? Enzovoorts.
Een vraag die dan op tafel kan komen is bijvoorbeeld of schenken wenselijk is en of dit bij de nieuwe financiële situatie van de langstlevende past. De langstlevende ouder kan in een eigen testament nog beslissen over de verdeling van zijn of haar eigen vermogen. Wellicht een bedrag nalaten aan kleinkinderen? En kunnen de kinderen samen de nalatenschap afwikkelen of moet één van hen tot executeur worden benoemd? Of wil je juist een onafhankelijke buitenstaander als executeur?
Het onderwerp levenstestament/notariële volmacht moet ook (opnieuw) tegen het licht worden gehouden. Is er al een levenstestament? Zo ja, zijn die regelingen nog actueel en sluiten die aan bij de nieuwe situatie?
Erfenis aanvaarden bij het overlijden van langstlevende ouder
Als de langstlevende ouder komt te overlijden, moet duidelijk zijn welke aanspraken de kinderen precies hebben op de erfenis. Een vraag die dan ook opkomt is hoe de kinderen de nalatenschap accepteren. Aanvaarden zij de nalatenschap zuiver, met alle mogelijke eigendommen én schulden? Of aanvaarden zij de nalatenschap beneficiair?
Een erfgenaam die de nalatenschap beneficiair aanvaardt, wordt niet met zijn of haar eigen vermogen aansprakelijk gesteld voor eventuele schulden uit de erfenis. Zo wordt een negatief saldo uit de erfenis voorkomen. Het kan de afwikkeling van een nalatenschap wel complexer maken, omdat er meer formele regels zijn.
Voorbeeld zuiver of beneficiair aanvaarden
Bij het overlijden van de vader gold de wettelijke verdeling. Het vermogen van de vader en moeder bedroeg € 900.000. Zij waren gehuwd in gemeenschap van goederen en hebben twee kinderen. De nalatenschap van de vader bedroeg € 450.000. Het erfdeel van de moeder is € 150.000. De kinderen hebben hun erfdelen gekregen in de vorm van een vordering (samen € 300.000). Bij de afwikkeling van de erfenis is afgesproken dat de kinderen jaarlijks 6% rente op hun vordering krijgen bijgeschreven.
De moeder overlijdt 17 jaar later. Haar vermogen bedraagt op dat moment € 700.000. Door het rente-op-rente-effect is de vordering van de kinderen verdrievoudigd tot € 900.000. De nalatenschap van de moeder is na vermindering van de vorderingen van de kinderen € 200.000 negatief. Hier hoeft op dit moment geen erfbelasting over betaald te worden. De kinderen hebben onderling geen goed contact en overleggen niet met elkaar. Kind A aanvaardt de nalatenschap zuiver en kind B aanvaardt de nalatenschap beneficiair. Het resultaat is nu dat kind B diens vordering van € 450.000 volledig uitgekeerd moet krijgen. Voor kind A resteert dan nog een vermogen van € 250.000.
Bij twijfel over de hoogte van de schulden is het advies: beneficiair aanvaarden.
