Alleenstaand? Dit zijn aandachtspunten voor jouw testament

Het erfrecht bepaalt wie jouw vermogen krijgt na jouw overlijden. Heb je geen echtgenoot of kinderen? Dan komen jouw ouders, broers en zussen in beeld als erfgenamen. Hierbij geldt 'plaatsvervulling'. Overlijdt jouw broer bijvoorbeeld al eerder en blijven er twee kinderen achter? Dan erven deze twee kinderen het deel wat jouw broer van jou zou hebben geërfd.

In de regel komt het vermogen van een alleenstaande zo bij familieleden uit. Als iemand op hoge leeftijd overlijdt, kunnen verre familieleden erven. Het is niet noodzakelijk dat er tijdens leven contact is geweest. Zo kan het gebeuren dat een verre achterneef wordt verrast door de erfenis.

Plaatsvervulling gaat door tot en met de zesde graad. Staat de nog levende familie op grotere afstand? Dan erven niet zij, maar de Nederlandse Staat.

In een testament kun je afwijken van de volgorde van erven die de wet aanhoudt. Familieleden hebben, anders dan kinderen, geen wettelijk recht op een vast deel van de erfenis. Je bepaalt dus zelf de bestemming van je vermogen in je testament.

Je bepaalt zelf de grootte van de erfdelen en kunt iemand overslaan of zelfs niets aan jouw familie nalaten. Je bent dus ook vrij om je vermogen aan mensen buiten je familie na te laten. Of je laat jouw vermogen (voor een deel) na aan één of meer goede doelen.

Je kunt schenken aan een goed doel door één of meerdere goede doelen in jouw testament op te nemen als jouw erfgenamen. Ook kun je een bepaald bedrag of een bepaalde bezitting aan een goed doel nalaten. Dit laatste heet een legaat. Goede doelen die de Belastingdienst als algemeen nut beogende instellingen erkent, betalen geen erfbelasting.

Hoe zit het met de erfbelasting als je als alleenstaande nalaat aan jouw familie of vrienden? Jouw familieleden krijgen lage vrijstellingen en hoge erfbelastingtarieven, anders dan echtgenoten en kinderen. Ouders hebben in 2025 een vrijstelling van € 60.359. Overige familieleden hebben in 2025 een vrijstelling van € 2.690. Deze vrijstelling geldt ook voor personen buiten jouw familie, zoals vrienden en kennissen.

Als iemand meer krijgt dan de vrijstelling, moet over het meerdere erfbelasting worden betaald. In 2025 geldt een tarief van 30% over de eerste €154.197. De belasting op het meerdere bedraagt 40%.

Stel dat je jouw vermogen wilt nalaten aan jouw broers en zussen. Een vraag die vaak opkomt, is of er mogelijkheden zijn om de erfbelasting te beperken. Je kunt overwegen om ook wat na te laten aan neven en nichten, als die er zijn. Je spreidt jouw vermogen dan over meerdere personen, zodat er meer vrijstellingen worden benut.

Afhankelijk van de omvang van jouw familie heeft dit meer of minder effect. Heb je een vermogen dat de vrijstellingen overtreft en wil je de erfbelasting verder onderzoeken? Neem dan contact op met een fiscaal adviseur. Bespreek samen hoe het in jouw situatie uitpakt.

Bekijk ook of mogelijk is dat de beoogde erfgenaam een partner van jou wordt voor de erfbelasting. Partners hebben namelijk een grotere vrijstelling voor de erfbelasting (maximaal € 804.698 in 2025) en voor het meerdere gelden tarieven van 10% en 20%. Echtgenoten en geregistreerde partners zijn een categorie en daarnaast is er de categorie samenwoners. Je leest op de site van de Belastingdienst wie als partner kan gelden en aan welke voorwaarden zij moeten voldoen.

Een belangrijke vraag is wie jouw nalatenschap gaat afwikkelen. Het uitvoeren van jouw testament is daar een onderdeel van. Dit is een grote taak die maanden duurt en soms zelfs jaren. Regel je hierover niets, dan komt deze taak bij de erfgenamen terecht. Wil je dat niet? Dan kun je ook een executeur benoemen die deze taak op zich neemt.

Wie kan een goede executeur zijn? De ideale kandidaat kent jou en jouw situatie goed. Je vertrouwt deze persoon volledig. Hij of zij heeft verstand van financiële zaken en ervaring met het afwikkelen van nalatenschappen. Niet iedereen kent zo iemand. En zo wel, dan nog is het de vraag of die persoon wel de juiste persoon is in jouw situatie. Meer dan de helft van de nalatenschappen kent tegenwoordig conflicten, dus houd hier ook rekening mee.

Een mogelijkheid is om een onafhankelijke executeur te benoemen, zoals een notaris. Je kunt de bevoegdheden van een executeur nader invullen. Een belangrijke vraag is of de executeur de nalatenschap verdeelt of dat de erfgenamen die bevoegdheid hebben.

Het is erg van de situatie afhankelijk welke aandachtspunten er voor jouw nalatenschap zijn. Een idee kan zijn om jezelf eens de vraag te stellen: “Wat als mij gisteren wat zou zijn gebeurd? Welke situatie levert dat op en wat moet er allemaal worden geregeld?”

Weet jouw executeur waaruit je nalatenschap bestaat? Waar lopen contracten en abonnementen? Zijn je wensen voor jouw uitvaart bekend bij je nabestaanden? Heb je digitale bezittingen? Heb je ergens jouw wachtwoorden van sociale media-accounts zoals Facebook genoteerd? Wat wil je dat met dit digitale nalatenschap gebeurt? Wanneer je online zoekt op 'nalatenschapsdossier' vind je verschillende hulpmiddelen.

Vroeger was de oproep aan vakantiegangers 'maak van thuisblijvers geen spoorzoekers'.We buigen dit om naar ‘maak van jouw erfgenamen geen spoorzoekers’ bij het regelen van jouw nalatenschap. Het is verstandig jouw situatie af en toe vanuit deze invalshoek te bekijken. Met dit artikel heb je daarvoor een goede eerste aanzet.

• Jouw notariële volmacht opstellen en aanmelden bij de bank
• Jouw digitale nalatenschap: wat kun je regelen?
• Fiscaal optimaal schenken aan een goed doel