De financiële gevolgen van samenwonen

Samenwoners houden in principe allebei hun eigen inkomen en vermogen, tenzij ze anders afspreken. Zonder schriftelijke afspraken behouden jullie aparte geldstromen. Partners dragen dan geen verantwoordelijkheid voor elkaars schulden. 

Het is natuurlijk wel verstandig om onderling dingen vast te leggen, zoals ieders bezittingen en schulden. En om goede afspraken te maken over gemeenschappelijke uitgaven, bijvoorbeeld naar rato van ieders inkomsten. Het kan handig zijn om allebei een deel van je inkomen op een gezamenlijke rekening te storten.

Elke partner heeft alleen recht op het geld dat deze partner zelf op de gezamenlijke rekening heeft gestort. Wanneer een partner te maken krijgt met een schuldeiser, bestaat de kans dat de schuldeiser zich op het vermogen van de gezamenlijke rekening richt. De schuldeiser kan meestal alleen het deel opeisen dat toebehoort aan de partner met schulden. 

Wat is de situatie als jullie niets formeel vastleggen? En wanneer is het verstandig om jullie afspraken wel formeel op papier te zetten? We beschrijven hieronder hoe afspraken over samenwonen kunnen worden vastgelegd. 

Samenleven zonder samenlevingscontract

Misschien kijken jullie het eerst rustig aan en beginnen met samenwonen zonder iets vast te leggen. Op een later moment kunnen jullie natuurlijk nog van alles vastleggen. Alleen gebeurt dit dan vaak niet meer. Dat kan vervelende consequenties hebben als jullie besluiten uit elkaar te gaan. 

Let op: er zijn gevallen waarin de Belastingdienst samenwoners als fiscaal partners aanmerkt, ook als jullie dit niet zelf hebben geregistreerd. Bijvoorbeeld als jullie samen een kind hebben, of minimaal een van jullie is aangemeld voor partnerpensioen.

Uitleg Belastingdienst: wanneer ben ik fiscaal partner?

Samenlevingscontract

In een samenlevingscontract kunnen jullie veel zaken regelen rondom samenwonen en, in het slechtste geval, uit elkaar gaan. Bijvoorbeeld hoe jullie vaste lasten verdelen, maar ook gezamenlijk spaargeld of van wie welke spullen zijn. Daarnaast kunnen jullie vastleggen wat er met het huis en de spullen gebeurt als jullie uit elkaar gaan. En of er sprake is van alimentatie. Jullie kunnen ook opnemen wat er gebeurt in het nare scenario dat een van jullie komt te overlijden. Is er dan recht op nabestaandenpensioen? 

Een samenlevingscontract regelt niet jullie afspraken rondom erven. Daarvoor moet een testament worden opgesteld. Dat kan extra relevant zijn als jullie kinderen hebben. 

Huwelijk

Het huwelijk is de meest uitgebreide vorm waarin zaken rondom samenwonen en -leven geregeld worden. Van pensioen tot vermogensverdeling; binnen de huwelijkse voorwaarden wordt het allemaal vastgelegd. Een testament is nog wel nodig om te bepalen hoe jullie nalatenschap wordt verdeeld. 

Geregistreerd partnerschap

Juridisch gezien verschillen geregistreerd partnerschappen weinig van een huwelijk; bij wijze van spreken ontbreekt alleen de bruiloft. Jullie worden automatisch elkaars erfgenamen en krijgen recht op elkaars partnerpensioen. Vergeleken met een huwelijk kunnen jullie wel makkelijker uit elkaar zonder rechter, tenzij jullie minderjarige kinderen hebben. Geregistreerd partners kun je trouwens ook zijn zonder samen te wonen. 

Let op: sommige landen erkennen een geregistreerd partnerschap niet. Houd hiermee rekening bij langdurig verblijf in het buitenland. 

Samenwoners zijn niet direct fiscaal partners en hoeven dus niet automatisch samen belastingaangifte te doen. Maar fiscaal partnerschap kan voordelig uitpakken. Jullie kunnen namelijk vermogen en aftrekposten verdelen. 

Jullie zijn fiscaal partner als jullie getrouwd zijn, geregistreerd partners zijn of bijvoorbeeld samen eigenaar zijn van een koophuis. Net als in de uitzonderingsgevallen die eerder zijn benoemd. Handig om te weten: ook als jullie pas een deel van een fiscaal jaar geregistreerd zijn als fiscaal partner, kunnen jullie ervoor kiezen om over het gehele jaar samen belastingaangifte te doen. 

Samenwoners kunnen niet automatisch aanspraak maken op elkaars pensioen. Daarvoor moeten jullie elkaar aanmelden voor het partnerpensioen. Overlijdt een partner, dan ontvangt de ander maandelijks pensioen. Een voorwaarde is wel dat jullie via een notarieel samenlevingscontract aantonen dat jullie samenwoonden.  

Als jullie de financiën strikt gescheiden houden, zijn er in principe weinig problemen. Als het niet duidelijk is wie het vermogen op de gezamenlijke rekening heeft ingebracht, ontstaan er vaak discussies. Hetzelfde geldt voor de gezamenlijk gekochte inboedel. Ook veranderingen in de waarde van een eigen woning kunnen tot moeilijke discussies leiden. Kortom, het is verstandig afspraken goed vast te leggen in een samenlevingscontract. 

Als jullie gaan samenwonen, worden jullie niet automatisch elkaars erfgenamen. Ook niet als jullie heel lang samenwoonden en als jullie een samenlevingscontract hebben. De erfenis gaat naar de wettelijke erfgenamen. Eerst zijn dat kinderen, daarna ouders en broers/zussen of andere wettelijke erfgenamen. 

Als jullie vermogen aan elkaar willen nalaten, regel dat dan expliciet in een testament. Het erven van een woning is trouwens alleen mogelijk via een testament. Een notaris kan informeren over welke optie het beste bij jullie past. 

Ga je samenwonen in de koopwoning van je partner? Waarschijnlijk wil je dan wel bijdragen aan de woonlasten. Jullie spreken een huurbedrag af. Het woonwaarderingsstelsel geeft een goede indicatie van de hoogte. Het huurbedrag is een vergoeding voor woongenot en de eigenaar van de woning betaalt daar geen belasting over. 

Als jullie niets vastleggen, blijft het inkomen en vermogen gescheiden, zoals eerder beschreven. Jullie dragen geen verantwoordelijkheid voor elkaars schulden, zoals de hypotheek van de woningeigenaar. Misschien willen jullie op een gegeven moment allebei profiteren van een mogelijke waardestijging van de woning. Lees meer over de manieren waarop jullie dit kunnen regelen. 

• Mogelijk krijgen jullie minder of geen toeslagen (zoals huurtoeslag) en minder heffingskorting. Ook als jullie geen fiscaal partners zijn. Check hiervoor de website van de Belastingdienst.
• Als een van jullie partneralimentatie van een ex-partner ontvangt, valt die misschien weg. Ook als jullie geen geregistreerd partners zijn of een samenlevingscontract hebben. Lees hier meer over op de website van Het Juridisch Loket.
• Let bij aflossing van een studieschuld goed op wiens inkomen of vermogen hiervoor gebruikt wordt. Anders kunnen later discussies ontstaan wanneer jullie uit elkaar zouden gaan. Daarnaast kan het bedrag dat je moet aflossen op de studieschuld wijzigen, omdat DUO rekening kan houden met jullie gezamenlijke inkomen. Geef daarom altijd aan DUO door dat je gaat samenwonen.