Meerderjarigenbewind, wat is dat eigenlijk?

Bij dit bewind kan een meerderjarige niet (meer) zelfstandig financiële beslissingen nemen. Dat kan verschillende oorzaken hebben, zoals dementie of andere problemen met de hersenen. Hierdoor kan de persoon in financiële moeilijkheden komen.

In tegenstelling tot bijvoorbeeld het schenkingsbewind, kun je het meerderjarigenbewind niet zelf instellen. Het meerderjarigenbewind moet altijd bij de rechter worden aangevraagd.

Jan is 50 jaar oud en heeft door een geestelijke stoornis nooit gewerkt. Hij heeft van zijn ouders een groot kapitaal geërfd zonder voorwaarden. Jan is goed van vertrouwen en heeft moeite om de waarde van geld in te schatten. Hij woont zelfstandig en is in het verleden wel eens opgelicht. Ook heeft hij moeite met zijn administratie: enveloppen blijven soms weken ongeopend liggen. Vorig jaar heeft zijn zus bewind aangevraagd. De rechter heeft het verzoek goedgekeurd. Nu is er een bewindvoerder die Jan begeleidt en beslissingen voor hem neemt. De kans dat Jan met zijn geërfde vermogen voor lange tijd in zijn onderhoud kan voorzien, is nu groter dan vóór het bewind.

De aanvraag kan gedaan worden door de persoon zelf, de echtgenoot/partner of andere familieleden. Meestal is er een zitting waarin het bewind wordt besproken. Tijdens die zitting wordt bekeken of het een passende maatregel is. Bewindvoering wordt niet zomaar door een rechter ingesteld. Het is immers niet verboden om je geld anders te besteden dan de gemiddelde mens.

Tegenwoordig kan de uitspraak van het meerderjarigenbewind worden ingeschreven bij het Centraal curatele- en bewindregister. Dit is belangrijk, want het zorgt voor meer bescherming. Denk aan de situatie waarin de betrokkene geld verspilt of door schulden in de problemen komt. Omdat anderen in het register mee kunnen kijken, is er meer bescherming mogelijk.

De bewindvoerder beheert meestal het gehele vermogen. Dat is een verschil met bijvoorbeeld het schenkingsbewind. Dat betreft alleen maar het vermogen dat geschonken is. Voor bepaalde handelingen moet de bewindvoerder vooraf goedkeuring vragen aan de rechthebbende, of, als deze dat niet kan of weigert, aan de kantonrechter. Voorbeelden hiervan zijn het doen van een schenking, de verkoop van de woning of het uitkeren van ‘kindsdelen’ als de partner van de rechthebbende al is overleden.

De bewindvoerder moet jaarlijks rekening en verantwoording afleggen aan de kantonrechter en elke 5 jaar een evaluatie opsturen. Dat laatste gaat dan over het verloop van het bewind en met name over de vraag of het bewind dient voort te duren. Hoewel dergelijke verplichtingen geen garantie zijn op het voorkomen van misstanden, brengen ze wel waarborgen. 

Sommige omstandigheden maken het onmogelijk om als bewindvoerder op te treden. Hier zijn wat voorbeelden:

• Als je vermogen onder bewind is gesteld, kun je niet zelf als bewindvoerder aangesteld worden.
• Je mag niet in de schuldsanering zitten als bewindvoerder.
• Je mag niet werken als leidinggevende of personeel van de organisatie waar de persoon verzorging of begeleiding krijgt.

Voor de zitting bij de rechter worden de volgende partijen uitgenodigd:

• de persoon die het bewind aanvraagt
• de betrokken persoon (alleen als die daartoe in staat is)
• de voorgestelde bewindvoerder
• de belanghebbenden

De kantonrechter kan besluiten de belanghebbenden niet uit te nodigen als zij de akkoordverklaring hebben ondertekend of als de betrokken persoon in het aanvraagformulier vraagt om de belanghebbenden niet te informeren. Belanghebbenden kunnen ook schriftelijk reageren op het verzoek. De persoon die het bewind aanvraagt kan dezelfde zijn als de voorgestelde bewindvoerder. 

De bank geeft aan dat iemand anders dan de eigenaar de rekening mag beheren. Als de eigenaar de bank contacteert, kan de medewerker zien dat het vermogen onder bewind is. Jan van 50 kan niet meer zelf de rekening beheren nadat het bewind bij de bank is aangemeld. Bij besluiten over bijvoorbeeld beleggingen, neemt de bank contact op met de bewindvoerder, niet met Jan.

Wil je voorkomen dat er een rechter bij komt, dan kun je vaak een volmacht of levenstestament opstellen. Daarin staat letterlijk: ‘ik maak deze volmacht op en geef de volmacht aan X om te vermijden dat er een bewindvoerder wordt benoemd’. Zo is er meer zekerheid over wie de taak op zich neemt. Niet iedereen vindt het toezicht van de rechter prettig. Dat kun je vermijden door een levenstestament op te stellen. Soms komt de kantonrechter toch in beeld, ook al is er een levenstestament. Bijvoorbeeld als er twijfel is of de gevolmachtigde wel in het belang van de rechthebbende handelt.

Het meerderjarigenbewind is een maatregel die zijn kracht heeft bewezen in de praktijk. Het is zeker niet voor alle situaties geschikt. Maar als duidelijk is dat iemand zijn of haar vermogen niet zelfstandig kan beheren, is het soms een goede oplossing. Er zijn dan 'checks and balances' ingebouwd. De rijksoverheid heeft informatie verzameld over deze beschermingsmaatregelen. Kijk vooral op onze pagina over bewind en curatele.