Europa zet in op jonge boeren om voedselzekerheid te borgen
Slechts tien procent van de Nederlandse agrarische ondernemers is jonger dan 40 jaar en van de groep ouder dan 50 jaar heeft meer dan de helft geen opvolger. Dit vormt een risico voor de continuïteit van de voedselproductie. Daarom heeft de Europese Commissie (EC) in oktober van dit jaar plannen gepresenteerd om bedrijfsopvolging door jonge boeren te bevorderen.
De EC ziet een belangrijke rol voor deze groep om voedselzekerheid en leefbaarheid op het platteland te waarborgen. In deze prognose kijken we naar de verwachte productie in Nederland. Volumes in de landbouw worden sterk gedreven door de hoeveelheid areaal waarop geteeld wordt en de omvang van de veestapel. Ook weersomstandigheden, plant- en dierziekten, krachtvoer en gewasbeschermingsmiddelen spelen een belangrijke rol. In 2025 waren deze omstandigheden ten opzichte van 2024 overwegend positief, wat de productie heeft bevorderd. De financiële resultaten op bedrijfsniveau varieerden sterk per sector (prijzen waaronder de melkprijzen wijken inmiddels af t.o.v. de analyse in september.
Voor de gehele agrarische sector en visserij verwacht ABN AMRO een volumestijging van 3 procent in 2025. Oogsten in de akkerbouw waren fors hoger dan in 2024. Daarnaast nam de melkproductie na een aanvankelijke daling fors toe ten opzichte van 2024. Voor 2026 en 2027 worden respectievelijk -2,0 procent en -0,5 procent volumekrimp verwacht voor de gehele sector, voornamelijk gedreven door een verdere daling van de veestapel. In 2025 is deze trend nog maar beperkt zichtbaar. Het akkerbouwareaal nam juist toe met drie procent.
Jonge boeren nodig voor toekomstige voedselproductie en vitaliteit platteland
De Europese Unie presenteerde in oktober van dit jaar een strategie voor generatievernieuwing in de landbouw met als doel het aandeel jonge landbouwers in de EU tegen 2040 te verdubbelen naar 24 procent. Jonge boeren spelen een cruciale rol voor de voedselzekerheid in de EU en voor levendige plattelandsgebieden. De EU erkent daarin ook de zware druk op de sector: een vergrijzende beroepsbevolking, een krimpende plattelandsbevolking en economische en ecologische uitdagingen. Ook in Nederland is de landbouw sterk vergrijsd.
De circa 49.000 bedrijven die actief zijn in de landbouw variëren in omvang van zeer klein tot zeer groot. De meeste bedrijven in de landbouw zijn personenvennootschappen zoals een vennootschap onder firma (VOF) of maatschap. Vooral de grotere bedrijven in de glasgroenten zijn besloten vennootschappen. Slechts 10 procent van de landbouwers is jonger dan 40 jaar terwijl 60 procent 55-plus is. Het aandeel jonge boeren neemt toe bij grotere bedrijven.
Uit onderzoek van Ipsos I&O in opdracht van ABN AMRO blijkt dat wanneer ondernemers uit de landbouw plannen hebben voor opvolging van het bedrijf, in 90 procent van de gevallen de beoogde opvolger een familielid is. Slechts 4 procent van de ondervraagden geeft aan het bedrijf te willen beëindigen.
Hoge waarde in combinatie met lage rentabiliteit
Overdracht binnen de familie kan een emotioneel en complex proces zijn. Het bedrijf loslaten door de overdragende generatie is vaak een struikelblok. Dit wordt nog eens bemoeilijkt door de grondprijzen waardoor de waarde van onderneming en daarmee de financiële uitdaging wordt vergroot.
Voor melkveebedrijven en akkerbouwbedrijven leveren de hoge grondprijzen een extra uitdaging. Melkveebedrijven moeten vanaf 2032 grondgebonden zijn. Dit betekent kortweg dat bedrijven mest op eigen land of in de omgeving afzetten. Grond is echter schaars en grondprijzen torenhoog. Tegelijkertijd is de verdiencapaciteit van melkveebedrijven sterk afhankelijk van het aantal dieren dat zij houden.
Het gebrek aan toekomstperspectief van de sector en stilstand in vergunningsverlening zorgen bovendien voor veel onzekerheid. De locatie van het bedrijf is bepalend voor ontwikkelingsmogelijkheden. Dit maakt het toekomstbeeld voor opvolgers uitdagend. Heldere kaders en normeringen binnen doelsturing zijn nodig zodat jonge boeren perspectief krijgen. Daarnaast is flankerend beleid om deze doelen te behalen onmisbaar, temeer om versnelde schaalvergroting te voorkomen.
Fiscale regelingen en subsidies zijn onmisbaar voor opvolging
In Nederland wordt steeds meer gewerkt met pacht, erfpacht en experimentele eigendomsvormen zoals in initiatieven als Aardpeer en Land van Ons. Op deze manier wordt de toegang tot land voor melkveehouders gestimuleerd. Daarnaast blijft advies op het gebied van fiscaliteit, wetgeving en financiering onmisbaar bij overdracht. Zo wordt in de landbouw veelvuldig gebruikt gemaakt van verschillende regelingen, zoals de Bedrijfsopvolgingsregeling (BOR), Vestigingssteun jonge landbouwers en de Doorschuifregeling (DSR). Deze regelingen maken opvolging voor jonge ondernemers bereikbaar, maar kennen alle ook specifieke voorwaarden en spelregels. Tot slot is goede communicatie in de familie van onschatbare waarde. Tijdig het gesprek aangaan met elkaar, inclusief familieleden die niet opvolgen, voorkomt verrassingen als overdracht actueel wordt.
Een stapje voor met onze sectorexpertise
Voor elke ondernemer is het belangrijk om te weten wat er nu speelt, maar vooral wat er komen gaat. Baseer beslissingen op de ontwikkelingen en trends in de sector. Onze sectorexperts weten wat er speelt. Zie waar de kansen liggen. Nét dat stapje voor.
Lees verder in de agrarische sector
De agrarische sector in Nederland kenmerkt zich door hoge productiviteit en kwaliteit. Veel landen en organisaties zien Nederland daarom als agrarisch gidsland. Met een export van ruim EUR 100 miljard draagt de Nederlandse land- en tuinbouw sterk bij aan onze economie.
