Ook indirect effect coronavirus op bedrijven groot

Door het virus heeft een groot deel van de Chinese economie na de nieuwjaarsvakantie tien werkdagen langer stil gelegen. Hoewel sinds maandag 10 februari de vakantie formeel voorbij is, komt de productie in China slechts mondjesmaat op gang. Om te kunnen draaien, moeten bedrijven in getroffen provincies diverse preventieve maatregelen nemen, zoals het in quarantaine plaatsen van een deel van het personeel en het dragen van mondkapjes. De hele maand februari zal de productie zeker nog niet als vanouds zijn. Wanneer de productie weer op het oude peil is, is onzeker.

Wel staat vast dat duizenden bedrijven over de hele wereld last hebben van de virusuitbraak. China staat immers bekend als de ‘werkplaats van de wereld’. De uitbraak heeft een groot deel van China direct beïnvloed, zowel het gebied rond de stad Wuhan als het gebied rond Shanghai en de provincie Guangdong bij de stad Shenzhen. Deze regio’s zijn normaal gesproken goed voor 90 procent van de Chinese goederenexport. Bijna twee derde van de bedrijven in deze provincies houdt zich bezig met handel van goederen of diensten. Zij beleveren zeker 51.000 bedrijven over de hele wereld, waaronder Nederlandse. Maar liefst 9 procent van de Nederlandse import komt vanuit het Aziatische land.

Volgens een schatting van de New York Times zitten op dit moment nog 760 miljoen Chinezen thuis. Dat is de halve bevolking. Uit een enquête van een vereniging van Amerikaanse bedrijven in Shanghai blijkt dat bij 78 procent van de bedrijven in de Yangtze-delta onvoldoende personeel beschikbaar is om op volle toeren te draaien. Dit gebied is voor de Chinese industrie naast Guangdong de belangrijkste regio. Van de ondervraagde bedrijven verwacht 41 procent in de komende twee tot vier weken vooral te kampen met een tekort aan personeel. Voor 30 procent van de bedrijven is logistiek het grootste probleem. Maar liefst 38 procent heeft onvoldoende mondkapjes voor het personeel. In veel steden mogen fabrieken alleen open als er voldoende mondkapjes zijn. Zolang de fabrieken niet op volle toeren draaien, slinken voorraden verder, waardoor toeleveringsketens verder ontregeld raken.

De afhankelijkheid van China verschilt sterk per productgroep. De importcijfers liggen aanzienlijk hoger voor bijvoorbeeld huishoudelijke apparaten, kinderwagens en speelgoed, kleding, bestek, meubels en specifieke onderdelen van machines, zoals te zien is in bovenstaande figuur. In sommige gevallen kopen bedrijven al hun goederen in China in.

Vanwege de indirecte afhankelijkheid van Chinese import is de daadwerkelijke invloed op het Nederlandse bedrijfsleven nog groter dan die 9 procent. Chinese fabrieken leveren ook onderdelen aan partijen in andere landen die deze onderdelen gebruiken in hun eigen product en vervolgens naar Nederland exporteren. Het bedrijf uit China is in dat geval een ‘Tier 2’-leverancier voor het Nederlandse bedrijf. Liefst vijf miljoen bedrijven over de hele wereld hebben een of meer Tier 2-leveranciers in het getroffen Chinese gebied, aldus Altares Dun & Bradstreet (pdf). Ook bedrijven die niets direct uit China importeren, kunnen dus hard geraakt worden. Het is daarom van belang dat bedrijven hun eigen toeleveringsketen – ook op ‘ Tier 2’-niveau – goed begrijpen.

Daarnaast worden er meer Nederlandse bedrijven geraakt dan uit de top-10-classering blijkt. Zo’n 49.000 van de bedrijven in de getroffen Chinese regio’s zijn dochterbedrijven of filialen van in het buitenland gevestigde bedrijven. En 2 procent van die bedrijven zijn Nederlands. Dat betekent dat duizend bedrijven in de Chinese regio’s een Nederlands moederbedrijf hebben, maar zij zijn natuurlijk niet de enige bedrijven die geraakt worden door de uitbraak van het virus.

We verwachten dat het effect van het nieuwe coronavirus op de Chinese productie en het transport tijdelijk is en dat de Chinese economie in het tweede en derde kwartaal een inhaalslag maakt. Toch kunnen de huidige problemen voor bepaalde Nederlandse bedrijven zeer schadelijk uitpakken. Een groot aantal Nederlandse bedrijven importeert halffabrikaten of producten uit China die ze voor hun eigen productie of verkoop nodig hebben. Indien deze producten niet tijdig geleverd worden, leidt dit ertoe dat zij hun klanten niet kunnen beleveren, wat kan leiden tot omzetverlies en schadeclaims. Het is onzeker of Nederlandse ondernemers zich dan kunnen beroepen op overmacht.

Bovendien moeten veel ondernemers hogere kosten maken, bijvoorbeeld voor het inkopen van producten uit andere landen of hogere transportkosten voor spoedzendingen. Met name voor fabrieken kan het nodig zijn om met spoed onderdelen geleverd te krijgen om te voorkomen dat productielijnen stilvallen. Hoewel de macro-economische effecten in Nederland naar verwachting beperkt blijven, kan de winstgevendheid van individuele bedrijven dus hard geraakt worden.

De inkoop verplaatsen naar een ander land is niet eenvoudig. Vaak zijn gedetailleerde afspraken gemaakt met de leveranciers over de producten. Het is voor onzekere periodes in de bevoorrading goed voor bedrijven om in ieder geval in kaart te hebben waar leveranciers zitten die de productie kunnen opvangen. Zo worden in Brazilië ook machines, onderdelen voor machines en kleding geproduceerd. Mexicaanse fabrieken voorzien bijvoorbeeld in speelgoed en meubels. Colombiaanse fabrieken produceren onder meer medische producten en auto-onderdelen. In sommige bedrijfstakken, zoals de auto-industrie en de farmaceutische industrie, is het echter door strenge wet- en regelgeving lastig om zomaar van leverancier te wisselen. En in de hightechindustrie zijn producten vaak zo specifiek dat geen of nauwelijks andere leveranciers beschikbaar zijn. En bij productcategorieën die minder uniek zijn kunnen ‘tailor made’ afspraken het overstappen naar een andere leverancier aanzienlijk bemoeilijken.

De komende weken zijn cruciaal voor van China afhankelijke bedrijven. Het nauwlettend volgen van de ontwikkelingen, inzicht hebben in de keten en het achter de hand hebben van een plan B zijn cruciaal, want de invloed van productie- en transporthaperingen is groter dan op het eerste gezicht lijkt. Het feit dat de productie mondjesmaat weer wordt opgestart, biedt niet onmiddellijk soelaas. Zolang de Chinese fabrieken niet op volle toeren draaien, slinken de voorraden immers verder.

In Headlines & Insights geeft ABN AMRO duiding bij het nieuws.

• Sonny Duijn, ABN AMRO sectoreconoom, sonny.duijn@nl.abnamro.com
• Albert Jan, ABN AMRO sectoreconoom, albert.jan.swart@nl.abnamro.com
• ABN AMRO publicatie, Coronavirus raakt ook Nederlandse ondernemers