Coronavirus raakt ook Nederlandse ondernemers

(Ziet u geen download of kunt u het rapport niet downloaden? Upgrade uw browser dan naar de meest recente versie.)

Hoe langer deze situatie duurt, des te groter de schade voor bedrijven wereldwijd, ook Nederlandse. ABN AMRO verwacht dat de gevolgen het grootst zijn voor de industrie, de transportsector, winkelketens, de horeca en de gezondheidszorg. Voor sommige bedrijven zijn de ontwikkelingen in de komende weken cruciaal.

Het nieuwe type coronavirus, met de officiële naam 2019-nCoV, is afgelopen december voor het eerst ontdekt in Wuhan, een grote stad in Centraal-China. De naam dankt het virus aan de vorm van de kroon die onder de microscoop te zien zou zijn: ‘corona’ is het Latijnse woord voor kroon.

De eerste infecties zouden zijn opgelopen op een inmiddels gesloten ‘natte markt’ in Wuhan, waar vis en levende dieren worden verkocht. Waarschijnlijk is het virus daar voor het eerst van dier op mens overgebracht. Het virus heeft zich vervolgens van mens op mens verder verspreid.

Dit nieuwe virus is onderdeel van een grotere familie coronavirussen die mensen en dieren met zich mee kunnen dragen. Vaak wordt de vergelijking getrokken met eerdere coronavirussen, zoals het MERS-virus (Middle East Respiratory Syndrome) dat rond 2012 werd overgedragen door dromedarissen op mensen in Saoedi-Arabië. Dit virus heeft enkele duizenden mensen geïnfecteerd en heeft aan ongeveer een derde van die mensen het leven gekost.

Nog vaker wordt het nieuwe virus vergeleken met SARS (Severe Acute Respiratory Syndrome), dat rond 2003 ook van dieren op mensen werd overgedragen en ook verstrekkende gevolgen had. Door SARS raakten duizenden mensen in zeventien landen geïnfecteerd. Van de geïnfecteerden overleed ongeveer tien procent. Net als bij SARS heeft Wereldgezondheidsorganisatie WHO ook aan 2019-nCoV nu de zogenoemde PHEIC-status gegeven, wat inhoudt dat de WHO het virus beschouwt als een wereldwijde noodsituatie voor de volksgezondheid.

Het nieuwe coronavirus blijkt zich sneller te verspreiden dan zijn voorgangers. Het aantal besmettingen stijgt razendsnel. Op het moment van publiceren is bij ruim 34.500 mensen vastgesteld dat ze het virus hebben en zijn ruim 700 mensen aan het virus overleden, voornamelijk in China zelf. In enkele omringende landen van China en in onder meer de Verenigde Staten, Frankrijk en Duitsland zijn inmiddels eveneens ziektegevallen vastgesteld. Daarmee verschilt het virus duidelijk van eerdere infectie-uitbraken en zijn de risico’s aanzienlijk groter. Daarbij blijft het zaak voorzichtig te zijn met aannames over mogelijke gevolgen zolang onduidelijk is hoe besmettelijk en hoe dodelijk het virus precies is.

Naast een grote impact op de volksgezondheid zijn er ook duidelijke economische gevolgen. De economie van China is mondiaal steeds belangrijker geworden: ten tijde van het SARS-virus bedroeg het bruto binnenlands product nog maar 4 procent van de wereldeconomie, inmiddels is dat 16 procent. Anders gezegd: elke procent waarmee de Chinese economie krimpt, kost de wereldeconomie automatisch al 0,4 procentpunt aan productie. Daarbij is China goed voor wereldwijd een vijfde van de economische output.

De reden dat het virus zich zo snel buiten China verspreidt, heeft deels een economische oorzaak. Met de sterke groei van de Chinese economie is namelijk ook het toerisme vanuit het land snel toegenomen. Zo waren er in het jaar 2018 liefst 150 miljoen reizen van Chinezen naar het buitenland. Ter vergelijking: in 2003, ten tijde van het SARS-virus, waren dit er nog slechts 20 miljoen. Voor Chinezen is het maken van verre reizen veel toegankelijker vanwege de toegenomen welvaart en de relatief lage kosten van vliegreizen.

De Chinese overheid heeft het zekere voor het onzekere genomen en voor een aantal steden dichtbij Wuhan een reisbeperking in gesteld. Omdat het virus inmiddels ook in de rest van het land slachtoffers heeft gemaakt, is het niet ondenkbaar dat de reisbeperkingen verder worden uitgebreid. Bovendien hebben luchtvaartmaatschappijen diverse vluchten naar China geannuleerd.

Het opleggen van reisbeperkingen heeft directe gevolgen voor het binnenlandse en internationale toerisme. Chinese toeristen geven relatief veel geld uit; in 2018 spendeerden zij tijdens hun vakanties maar liefst 277 miljard dollar. Met hun reislust geven Chinezen de toeristische sector wereldwijd een extra impuls. Ook in Nederland dreigen horecaondernemers in de grote steden een relatief welvarende en driftig spenderende groep bezoekers kwijt te raken: naar verwachting komen dit jaar ongeveer 20 procent minder Chinese bezoekers naar Nederland.

De wereldwijde economische gevolgen van het virus gaan echter veel verder dan alleen een terugval in toerisme. Diverse fabrieken in China zijn vanwege het virus na de Chinese nieuwjaarsvakantie langer gesloten gebleven. De Chinese economie ligt daardoor grotendeels stil.

Het stilvallen van de Chinese economie zorgt wereldwijd voor grote problemen. China is een steeds belangrijker schakel van de wereldeconomie. Diverse bedrijven zijn in de afgelopen jaren in China gaan produceren vanwege de lage loonkosten en een steeds grotere Chinese afzetmarkt. Wuhan is een belangrijk logistiek knooppunt en in de betreffende regio worden bovendien onder meer veel auto-onderdelen en elektronica geproduceerd. Dat heeft nu al gevolgen in andere landen. Door de gestokte aanvoer van auto-onderdelen uit China heeft autofabrikant Hyundai zeven fabrieken in Zuid-Korea moeten sluiten. Ook de Europese auto-industrie kan last krijgen van een tekort aan onderdelen. Fiat Chrysler waarschuwde donderdag dat het mogelijk een fabriek in Europa moet sluiten door een tekort aan onderdelen.

Daarnaast zijn veel bedrijven vanuit China meer producten gaan importeren, al dan niet via tussenhandelaren. Daarnaast is China door de groei van de welvaart een belangrijke afzetmarkt geworden voor een aantal producenten. Momenteel zitten Chinezen in tientallen steden echter in quarantaine. Dit zal consumenten en bedrijven onzekerder maken met als gevolg dat uitgaven worden uitgesteld of geannuleerd.

Nederlandse ondernemers zijn in toenemende mate afhankelijk geworden van Chinese producten. Bedrijven uit ons land importeren voor ongeveer 40 miljard euro direct vanuit China: dat is gelijk aan 9 procent van onze totale import. In feite ligt dit cijfer nog hoger, omdat een deel van de Chinese producten via andere landen in Nederland terechtkomt.

Onder meer speelgoed, kleding, muziekinstrumenten, meubels en kantoormachines worden uit China geïmporteerd. Het is onduidelijk voor welke goederen de productie gaat haperen, maar de dreiging neemt toe dat de leveringen niet optimaal worden voltooid, mede door sterke belemmeringen in het transport. “De gevolgen kunnen echter groter zijn dan bij directe handelsverbanden zichtbaar is”, zegt Bart Vos, hoogleraar Supply Chain Innovation aan de Universiteit Maastricht. “Sommige producten worden door Nederlandse ondernemers uit een ander land geïmporteerd, maar bevatten toch Chinese onderdelen.”

Mogelijk is het economisch effect kortstondig en wordt de schade later weer ingehaald. Toch kunnen de gevolgen ook bij een schok van korte duur voor individuele ondernemers verstrekkend zijn. Dat geldt bijvoorbeeld voor industriële ondernemers die onderdelen uit China importeren. Om zo efficiënt mogelijk te beleveren, vindt veel productie ‘just in time’ plaats en houden industriële bedrijven weinig voorraad aan. Door vertraging in de bevoorrading kan het zijn dat zij hun eigen afnemers niet op tijd kunnen beleveren.

Een bedrijf waarvoor gebrekkige bevoorrading dreigt, is een bedrijf dat onderdelen levert aan een fabrikant van campers. De producent van halffabricaten, die anoniem wil blijven, produceert dit onderdeel in een eigen fabriek in China, die momenteel op last van de Chinese overheid stilligt om verspreiding van het virus te voorkomen. Als deze fabriek op enig moment weer draait, kan tijd worden gewonnen door de producten niet per zeeschip, maar per vliegtuig te laten vervoeren, maar dit geeft zeer hoge kosten. Daarmee worden de eerste tekenen van druk op het transport vanuit China duidelijk: normaal gesproken vertrekken voortdurend schepen, nu zijn importeurs meer afhankelijk van al volgeboekte treinen en duurdere luchtvracht.

Als het transport serieuze haperingen gaat vertonen, zal dit bijvoorbeeld gevolgen hebben voor de medische sector. Nederland voert immers een aantal medische producten vanuit China in. Bij het voortduren van de crisis rond het virus, zullen ziekenhuizen sneller door hun voorraden heen zijn en krijgen patiënten mogelijk een minder grote voorraad medicijnen mee naar huis.

Ook voor retailers kan een kortetermijnschok pijnlijk zijn. De The New York Times beschrijft dat voor een Amerikaanse verkoper van rugtassen uit China. Deze rugtassen worden vlak voor het nieuwe schoolseizoen op grote schaal door scholieren afgenomen. Wanneer bedrijven bestellingen missen doordat levering uit China niet mogelijk is en daardoor vanaf april de schappen niet kunnen vullen, dan koopt iedereen de tassen elders.

Voor Nederlandse retailers is het gunstig dat de grote voorjaarscollectie al onderweg is. “Als de fabrieken langer stilliggen, is de schade vermoedelijk het eerst te zien bij de ‘hardlopers’”, zegt inkoopexpert Paul Claessens (Deloitte). ‘Hardlopers’ zijn producten die vlot verkocht worden en meermaals per jaar worden ingevoerd vanuit bijvoorbeeld China. Pas als het stilliggen van de Chinese productie maandenlang duurt en de najaarscollectie wordt geraakt, heeft dat gevolgen voor een veel breder palet aan producten.

In de bijgevoegde publicatie bespreken we de Nederlandse sectoren waarvan ondernemers het sterkst worden geraakt: Industrie, Transport & Logistiek, Retail, Leisure en Health. Ook bespreken we de impact van het virus op grondstofprijzen.

Lees het volledige rapport 'Coronavirus raakt ook Nederlandse ondernemers'.