Handelsoorlog zorgt voor turbulentie in de industrie

Eerder verwachtte ABN AMRO voor 2025 nog een groei van 4 procent van de Nederlandse industrie, nu verwachten we nog slechts 1 procent groei. In 2026 kan de groei aantrekken naar 3 procent, onder andere dankzij de aantrekkende bouwproductie en forse investeringen in defensie.

De Libanees-Amerikaans schrijver Nassim Nicholas Taleb muntte de term ‘zwarte zwanen’ voor onvoorspelbare gebeurtenissen met enorme gevolgen, zoals de val van de Berlijnse muur, de aanslagen van 11 september 2001 en de kredietcrisis. Is de Amerikaanse president Donald Trump, die op 2 april met ‘Liberation Day’ de wereldhandel op zijn kop zette, ook een zwarte zwaan?

Volgens Scott Bessent, die sinds eind januari de Amerikaanse minister van Financiën is, is Trump niet zozeer een zwarte zwaan, maar een oranje zwaan. Zo grapte hij althans in 2019, tijdens de eerste termijn van de gebronsde president, waarschijnlijk niet vermoedend dat hij ooit minister onder Trump zou worden in diens tweede termijn.

Hoewel Trump ook in zijn eerste termijn invoerheffingen oplegde en hij tijdens zijn campagne in 2024 herhaaldelijk nieuwe heffingen aankondigde, zijn de reikwijdte en hoogte van Trumps nieuwe heffingen ongekend. Weliswaar kenden de Verenigde Staten (VS) een kleine eeuw geleden vergelijkbare invoerheffingen, maar toen waren verschillende economieën veel minder met elkaar verweven. Zelfs nu Trump de hoogste heffingen voorlopig heeft opgeschort, resteert nog een heffing van 30 procent op veel Chinese producten en een tarief van 10 procent voor veel producten uit de meeste andere landen, waaronder Nederland en de andere EU-lidstaten. Bovendien geldt voor auto’s en auto-onderdelen een heffing van 25 procent, wat vooral de Duitse export raakt, en heeft Trump de heffingen voor staal en aluminium zelfs verhoogd van 25 naar 50 procent, met grote gevolgen voor de Europese staalindustrie. Van de Nederlandse export van ijzer en staal is normaliter ongeveer 1 miljard euro voor de VS bestemd, goed voor circa 10 procent van de totale Nederlandse exportwaarde.

Van de totale uitvoerwaarde van Nederlandse producten gaat gewoonlijk 8 procent naar de VS. Wat betreft uitvoerwaarde zijn chemische producten (2 miljard euro), farmaceutische producten (2 miljard euro) en vooral machines en elektronica (10 miljard euro) van belang. Voor machines is de VS een van de belangrijkste afzetmarkten. Zo ging de afgelopen jaren 15 tot 20 procent van de Nederlandse machines voor de voedselverwerkende industrie naar de VS. Ook machines voor de chipindustrie, zoals van het Nederlandse ASML, gaan voor een deel naar de VS, waar sinds Trumps eerste termijn meer wordt geïnvesteerd in chipfabrieken met als doel minder afhankelijk te worden van Azië.

Veel Amerikaanse afnemers zullen wel bereid zijn de invoerheffing op Nederlandse machines te betalen, omdat deze machines van zeer hoge kwaliteit zijn en zorgen voor een hogere productiviteit. Zorgwekkender is de onzekerheid die Trumps handelsoorlog veroorzaakt, die waarschijnlijk zal leiden tot lagere investeringen. Uit gesprekken met machinebouwers blijkt dat eerder geplaatste bestellingen niet worden geannuleerd, maar dat Amerikaanse klanten sinds april terughoudend zijn met het plaatsen van nieuwe orders. Door Trumps handelsoorlog kan de Amerikaanse economie te maken krijgen met tragere groei, of zelfs met een recessie. Dat maakt investeren minder aantrekkelijk. Daarnaast is het mogelijk dat Trump de komende maanden het tarief op Europese producten verhoogt of juist verlaagt. In het eerste geval moet over een eerder bestelde machine misschien uiteindelijk een veel hoger importtarief worden betaald – Trump dreigde enkele weken geleden met een tarief van 50 procent op Europese producten. In het tweede geval betaalt de afnemer misschien 10 procent invoerheffing terwijl die later wordt afgeschaft. Enkele Nederlandse producenten van machines die al in de VS actief zijn met een klein verkoopkantoor of distributiecentrum overwegen daar ook te gaan assembleren om invoerheffingen te ontwijken, al zal het niet eenvoudig zijn de daarvoor benodigde technisch geschoolde medewerkers te werven.

In specifieke branches moeten ondernemers rekening houden met eventuele verstoring van toeleveringsketens. De invoerheffingen zetten de marges in de Amerikaanse industrie onder druk, doordat Amerikaanse fabrieken vaak gebruik maken van onderdelen en materialen uit het buitenland. Dat kan ertoe leiden dat de Amerikaanse industrie ontregeld raakt. De VS produceert onder meer medische apparatuur, vaccins, halfgeleiders en vliegtuigen. De chipindustrie is sowieso kwetsbaar, omdat deze sector als geen andere mondiaal georganiseerd is, en daardoor extra gevoelig is voor ontregeling van internationale toeleveringsketens. Daarnaast bemoeien politici onder wie Trump zich intensief met de chipsector, te denken valt bijvoorbeeld aan de exportrestricties voor chipmachines, waarmee de VS de nieuwste technologie uit handen van China probeert te houden. In reactie op de Amerikaanse invoerheffingen heeft China de export van zeldzame aardmetalen aan banden gelegd. Dat zou kunnen leiden tot tekorten in de auto-, elektronica- en halfgeleiderindustrie.

Naar verwachting kan de Nederlandse industrie vanaf 2026 sneller groeien, onder andere dankzij herstel van de bouw, herstel van de chipmarkt en de verwachte herbewapening van Europa, die de Europese industrie kan stimuleren. Nederlandse industriële ondernemingen fabriceert nauwelijks wapensystemen, maar kan (dual use) onderdelen leveren, mits contractbesprekingen met defensie voorspoedig verlopen en er geschikte locaties en voldoende personeel en energietoevoer beschikbaar zijn. De Nederlandse industrie kan ook profiteren van de Duitse investeringen in infrastructuur, die kunnen leiden tot een groeiende vraag naar bijvoorbeeld bouwmaterieel, kabels en elektronica.  

Lees alle feiten en ontwikkelingen in het rapport 'Nederlandse sectoren sterk afhankelijk van Verenigde Staten'.

Een stapje voor met onze sectorexpertise

Voor elke ondernemer is het belangrijk om te weten wat er nu speelt, maar vooral wat er komen gaat. Baseer beslissingen op de ontwikkelingen en trends in de sector. Onze sectorexperts weten wat er speelt. Zie waar de kansen liggen. Nét dat stapje voor.

Bekijk de prognoses van alle sectoren

Lees verder in de industriesector

De industrie is een zwaargewicht in de Nederlandse economie. Export is hiervoor een belangrijke aanjager, maar zorgt tegelijkertijd voor onzekerheid. Er zijn ook thema’s die positief invloed uitoefenen op de groei, zoals samenwerking in de keten, innovatie en duurzaamheid.

Bekijk alle artikelen