Geopolitieke spanningen remmen zorginnovatie
Zorgaanbieders moeten innoveren om de zorg toegankelijk te houden. Daarbij zijn ze afhankelijk van digitale toepassingen, medische apparaten, hulpmiddelen en medicijnen. De Amerikaanse importtarieven bedreigen de beschikbaarheid van zulke middelen en vertragen de innovatie.
De zorgsector kampt op dit moment vooral met personeelsschaarste, maar kan op langere termijn ook geraakt worden door importtarieven van de Verenigde Staten (VS). Op korte termijn ondervindt de sector nauwelijks hinder omdat bijna alle inkomsten voortkomen uit het leveren van zorg in Nederland. De sector profiteert juist van meer geld dat de overheid beschikbaar stelt. Daardoor groeit de zorgsector dit jaar met 3,5 procent en in 2026 met 2 procent. De val van het kabinet maakt de groeiverwachting voor de komende jaren onzeker. Een volgend kabinet kan de zorgbegroting aanpassen en bijvoorbeeld de halvering van het eigen risico schrappen.
Aanbieders in de langdurige zorg, met name in de ouderenzorg, krijgen volgend jaar waarschijnlijk te maken met een bezuiniging waardoor de tarieven niet meestijgen met de inflatie. Daarnaast zien streekziekenhuizen hun aanbod verder verschralen omdat ze bepaalde ingrepen die ze weinig uitvoeren niet meer mogen doen. Zorgaanbieders in de eerstelijnszorg zoals huisartsen, psychologen en wijkverpleegkundigen zien hun werkdruk toenemen: de zorgvraag stijgt terwijl het aantal zorgverleners nauwelijks toeneemt.
Innovatie nodig voor toegankelijke zorg
Zorgaanbieders staan dus voor de uitdaging om meer mensen te verzorgen en dat maakt innoveren noodzakelijk. Dit kan deels door zorg op een andere manier te organiseren, waarbij zorgverleners gebruik maken van het zelfstandig vermogen van mensen en alleen zorg leveren als het echt nodig is. Anderzijds kan zorg ook efficiënter geleverd worden met behulp van digitale communicatiemiddelen, hulpmiddelen die de zelfredzaamheid bevorderen, medische apparaten die operaties vergemakkelijken en effectieve medicatie.
Voor zulke middelen is Nederland afhankelijk van het buitenland, waaronder de VS die vooral medische apparatuur, digitale systemen en geneesmiddelen leveren. Zo importeerde de zorgsector in Nederland 18 procent van hun goederen in 2023 uit de VS en de farmaceutische industrie bijna 13 procent, blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Een handelsoorlog drijft de kosten van zorgaanbieders op en kan tot tekorten leiden. Daarnaast remt de onzekerheid investeringen van bedrijven die werken aan medische innovatie.
Trump dreigt met lagere prijzen voor farmaceuten
De geopolitieke spanningen raken vooral producenten en handelaren van medische hulpmiddelen en geneesmiddelen. Vooralsnog zijn geneesmiddelen uitgezonderd van de Amerikaanse importheffingen, maar president Trump kondigde op 12 mei aan dat farmaceuten de verkoopprijzen van hun producten in de VS moeten verlagen. De VS betalen voor bepaalde medicijnen twee tot vier keer zoveel dan bijvoorbeeld Australië en Frankrijk. Als farmaceuten hun prijzen in dertig dagen niet verlagen tot het niveau van andere ontwikkelde landen dreigt Trump met maatregelen.
Als het Trump lukt om de prijzen van geneesmiddelen in de VS te verlagen kan dit de Nederlandse medicijnmarkt op verschillende manieren beïnvloeden. Enerzijds kan de beschikbaarheid van medicijnen in Nederland verbeteren omdat het prijsverschil tussen de VS en Nederland kleiner wordt. Op dit moment ontstaan geregeld medicijntekorten omdat leveranciers de voorkeur geven aan landen die meer betalen, zoals andere Europese landen evenals dus de VS. Anderzijds proberen farmaceuten waarschijnlijk de prijzen te verhogen in landen buiten de VS, waaronder ook Nederland, om de prijsdaling in de VS te compenseren. Per saldo is het aannemelijk dat farmaceuten uiteindelijk toch een veer moeten laten. Dat betekent minder dat ze minder kunnen investeren in de ontwikkeling van nieuwe geneesmiddelen en dat ook Nederlandse farmaceuten minder omzet en winst zullen boeken.
Personeelstekort blijft grootste uitdaging
Zorgaanbieders worden nauwelijks geraakt en zijn vooral druk met het aantrekken van zorgverleners. In het laatste kwartaal van 2024 staan bijna 60.000 vacatures van zorgaanbieders open, net iets meer dan eind 2023. De meeste vacatures staan uit bij aanbieders van gehandicaptenzorg, geestelijke gezondheidszorg en verpleging, verzorging en thuiszorg (VVT).
Zorgaanbieders kampen met een tekort aan personeel omdat de zorgvraag stijgt, terwijl steeds meer zorgverleners met pensioen gaan en meer zorgverleners ziek thuis zitten. Het ziekteverzuim staat met 7,3 procent bijna net zo hoog als de 7,4 procent eind vorig jaar, blijkt uit cijfers van het CBS.
Onlangs afgetreden minister Fleur Agema van Volksgezondheid, Welzijn en Sport werkte met branchepartijen en gemeenten aan het aanvullende zorg- en welzijnsakkoord (AZWA) met als doel om het personeelstekort terug te dringen. Dit akkoord loopt vanwege de val van het kabinet vertraging op en wordt mogelijk niet meer door alle betrokken partijen ondertekend. De vraag is of het überhaupt tot verlichting van het personeelstekort leidt. Scherpe keuzes en breed beleid op gezondheid en preventie zijn nodig om de zorg ook in de toekomst toegankelijk te houden.
Meer informatie
Lees alle feiten en ontwikkelingen in het rapport 'Nederlandse sectoren sterk afhankelijk van Verenigde Staten'.
(Ziet u geen download of kunt u het rapport niet downloaden? Upgrade uw browser dan naar de meest recente versie.)
Een stapje voor met onze sectorexpertise
Voor elke ondernemer is het belangrijk om te weten wat er nu speelt, maar vooral wat er komen gaat. Baseer beslissingen op de ontwikkelingen en trends in de sector. Onze sectorexperts weten wat er speelt. Zie waar de kansen liggen. Nét dat stapje voor.
Lees verder in de sector Zorg
In de komende jaren verandert de sector om meer zorg te kunnen leveren met minder middelen. De vraag naar zorg neemt verder toe door vergrijzing terwijl nauwelijks meer zorgpersoneel aangetrokken kan worden. Innovatie en samenwerking maken het werk makkelijker en leuker, waardoor de zorgverlening houdbaar en van hoge kwaliteit blijft.
