De val van het kabinet is een tegenslag voor de uitdagingen waar Nederland mee te maken heeft. Dossiers over woningbouw en stikstof lopen vertraging op en een zorgakkoord met middelen voor digitalisering blijft voorlopig uit. Dat geeft niets, want in reactie op de krappe arbeidsmarkt weten zorgaanbieders al met succes te innoveren. Een volgend kabinet kan extra middelen beter besteden aan welzijn en preventie.
De ambitie van het Kabinet Schoof om de zorg toegankelijker te maken was groot. Het paradepaardje van het kabinet, de halvering van het eigen risico in 2027, staat nu met de val van het kabinet op losse schroeven. De Rekenkamer oordeelde onlangs dat het beleid van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) niet duidelijk is of niet werkt. Het is onduidelijk of de afspraken uit het Integraal Zorgakkoord (IZA) bijdragen aan toekomstbestendige zorg.
Digitalisering en innovatie dragen in ieder geval wel bij aan toekomstbestendige zorg. Dat werd meermaals verkondigd door minister Fleur Agema van VWS. Zorgaanbieders erkennen dit als belangrijke weg om de zorg toegankelijk te houden. Innovatie wordt echter gehinderd vanwege de complexiteit van het zorgstelsel met uiteenlopende financieringswetten en het ontbreken van tarieven voor nieuwe digitale vormen van zorgverlening.
Zorgaanbieders gaan niet in de wachtstand
Waar Agema onlangs na een hoop gesteggel met de minister van Financiën een paar honderd miljoen euro voor digitalisering in de zorg wist vrij te maken, hadden zorgaanbieders al tal van innovaties doorgevoerd. Zo vullen ziekenhuizen lege gaten in roosters met behulp van AI, verpleeghuizen draaien dankzij bedsensoren met een aantal zorgverleners minder en de thuiszorg hoeft minder vaak langs een cliënt dankzij een hulpmiddel om een steunkous aan te trekken.
De extra pot geld die Agema ter beschikking wilde stellen is altijd welkom, maar helaas lost digitalisering niet alle problemen op. Zorgaanbieders lopen vooral aan tegen een te grote zorgvraag, complexiteit van het zorgstelsel, en de vraag voor welke hulpvragen ze verantwoordelijk zijn. Zo komen allerlei welzijnsvragen bij zorgverleners terecht. De overheid moet daarom juist investeren in welzijn en preventie, en bedrijven stimuleren om keuzes te maken die bijdragen aan een gezonde samenleving.
Zorgaanbieders kijken al breder naar gezondheid maar kunnen dit niet zonder beleid. Daarnaast wordt een zorgaanbieder betaald voor het leveren van zorg, en niet voor het voorkomen van zorg. Sterker nog, de zorgaanbieder die zorg voorkomt verliest omzet. Het huidige kabinet bezuinigde op preventie en dreigde zelfs de belasting op sport te verhogen. Zo worden meer mensen ziek en neemt het beroep op schaarse zorgverleners alleen maar verder toe.
Voer breder beleid op welzijn en gezondheid
Een volgend kabinet kan voor de zorgsector vooral van toegevoegde waarde zijn door scherpe keuzes te maken. Een minister met een duidelijke visie over wat verwacht mag worden van de zorg, en welke problemen kunnen worden opgelost met andere ministeries. Zo ontstaan zorgvragen vaak door sociale problemen die dus beter in een eerder stadium zouden moeten worden aangepakt, namelijk met voldoende huisvesting, goed onderwijs en een sociaal vangnet.
Daarnaast worden zorgaanbieders in de geestelijke gezondheidszorg, jeugdzorg en thuiszorg geholpen met stevige aanpassingen van het complexe zorgstelsel. Met name de verkoop van zorg aan verschillende gemeenten, een zorgkantoor en een zorgverzekeraar is tijdsintensief en belet samenwerking tussen zorgaanbieders en zorginkopers om te innoveren. Te vaak wordt een maatregel waardoor minder zorg geleverd hoeft te worden niet vergoed omdat de besparingen bij een andere partij belanden. Zo worden aanpassingen in woningen zoals een traplift of een douchestoel door gemeenten vergoed, maar komt de besparing van minder zorguren bij het zorgkantoor terecht.
Agema wilde dit probleem oplossen met een extra pot geld. De vraag is of daarmee de scheuren in het stelsel te lijmen zijn en mensen met sociale gezondheidsproblemen geholpen worden. Een volgend kabinet kan lef tonen door de verantwoordelijkheid voor een gezonde samenleving op zich te nemen. Dat vraagt om investeringen in welzijn en preventie, afspraken met het bedrijfsleven en om centrale inkoop van geestelijke gezondheidszorg, jeugdzorg en maatschappelijke ondersteuning. Laat het innoveren voor toegankelijke zorg maar aan zorgaanbieders over.
Over de auteur
David Bolscher is sectoreconoom bij ABN AMRO. Hij doet onderzoek naar ontwikkelingen in de zorgsector en op thema’s als circulariteit en sociale vraagstukken. Met zijn analyses geeft David duiding aan onderliggende trends.
Lees verder in de sector Zorg
In de komende jaren verandert de sector om meer zorg te kunnen leveren met minder middelen. De vraag naar zorg neemt verder toe door vergrijzing terwijl nauwelijks meer zorgpersoneel aangetrokken kan worden. Innovatie en samenwerking maken het werk makkelijker en leuker, waardoor de zorgverlening houdbaar en van hoge kwaliteit blijft.
