Een pragmatische, op maat gesneden combinatie van maatregelen kan een belangrijke bijdrage leveren aan de verlaging van de stikstofuitstoot in de melkveehouderij. Zo kan in een gebiedsaanpak een mix maatregelen leiden tot de beoogde reducties.
Download het volledige rapport
(Ziet u geen download of kunt u het rapport niet downloaden? Upgrade uw browser dan naar de meest recente versie.)
De uitstoot van stikstof door de land- en tuinbouw is de afgelopen decennia fors gereduceerd. Dat vergde grote inspanningen en forse investeringen. De uitspraak van de Raad van State in 2019 leidde echter tot een landelijke stikstofcrisis, omdat de programmatische aanpak stikstof van de overheid niet de juiste aanpak bleek te zijn.
ABN AMRO vindt het belangrijk dat er bij de uitvoering van de reductieplannen aandacht is voor de sociale impact, voor de cohesie in de Nederlandse samenleving en voor de vitaliteit van het platteland en de agrarische sector.
Het beleid van de overheid in het verleden en de relatief grote aandacht voor het opkopen van bedrijven veroorzaakte onrust en onzekerheid bij ondernemers. Het belang van reductie van de stikstofemissie en herstel van natuur, wordt echter breed onderschreven, ook door ABN AMRO. Over de wijze waarop dit kan worden gerealiseerd gaf Johan Remkes recent een helder en gedetailleerd advies. Hij onderstreepte daarbij tevens het belang van de menselijke maat bij de uitvoering. Het kabinet heeft aangegeven de aanbevelingen van Remkes over te nemen.
Effectiviteit van maatregelen
Om veehouders en bestuurders te ondersteunen bij hun soms lastige keuzes heeft ABN AMRO aan CLM Onderzoek & Advies gevraagd om de kosten en de effectiviteit van veertien maatregelen te onderzoeken die de uitstoot van stikstof reduceren. Deze variëren van verlaging van eiwit in het rantsoen (managementmaatregel) tot vergisting van mest (technische innovatie) of het opkopen van het gehele bedrijf (structuurmaatregel). Uiteindelijk zal de optelsom van alle maatregelen voldoende moeten zijn om op een bedrijf of in een gebied de gewenste reductie te realiseren. Het onderzoek richt zich op de melkveehouderij omdat deze sector een relatief grote bijdrage moet leveren. De methode is echter ook toepasbaar voor andere en niet agrarische sectoren.
Combinatie van maatregelen
Uit het onderzoek blijkt dat bij een gebiedsgerichte aanpak een combinatie van managementmaatregelen, technische innovaties en structuurmaatregelen tot de gewenste reductie van stikstofemissie leidt.
Uit het onderzoek blijkt tevens dat opkoop en verplaatsing relatief duur zijn. Zo bedragen de kosten van emissiereductie door uitkoop van melkveebedrijven 49 tot 56 euro per kg stikstofreductie per jaar. Daarbij gaan we er vanuit dat deze overheidskosten in 25 jaar worden afgeschreven c.q. afgelost. Als tevens de grond wordt afgewaardeerd stijgt dit bedrag zelfs tot 84 euro per kg stikstof. De economische en sociale impact van vermindering van het aantal melkveebedrijven is hier niet in meegenomen, maar is onmiskenbaar aanwezig. Technische maatregelen zijn veel goedkoper. De jaarkosten van struvietvorming bedragen 12 euro per kg stikstofreductie en die van dagontmesting in combinatie met vergisting 13 euro per kg. Bijkomend effect is dat zo tegelijk de emissie van het broeikasgas methaan vermindert en groene energie wordt geproduceerd. Ook een innovatie als de Lely Sphere is kosteneffectief met jaarkosten van circa 18 euro per kg stikstof. Emissiearme vloeren staan momenteel ter discussie, maar zijn met 23 tot 27 euro per kg stikstof per jaar relatief aantrekkelijk.
Het goedkoopst is de realisatie van emissiereductie via managementmaatregelen zoals meer weiden, verlagen van eiwit in het rantsoen en aanhouden van minder jongvee. Deze reductie leidt op veel bedrijven tot beperkte extra kosten. Laaghangend fruit dus.
Pragmatische aanpak
In de praktijk leidt een slimme combinatie van maatregelen tot de gewenste stikstofreductie waarbij de maatschappelijke kosten beperkt blijven. Op bedrijfsniveau is zo een reductie haalbaar van 25 tot 33 procent tegen jaarkosten van 16 tot 22 euro per kg stikstof. Het is daarbij logisch dat de overheid bedrijven tegemoet komt om de meerkosten van 1,60 euro per 100 kg melk te dempen. De marge op melkveebedrijven is te krap om dit zelf te dragen.
Ook op gebiedsniveau leiden combinaties van maatregelen tot de gewenste doelen zo blijkt uit voorbeeldberekeningen. Belangrijk daarbij is een pragmatische houding van alle stakeholders. Daar zijn zowel de sector als de natuur bij gebaat.
Remkes onderstreept in zijn advies het belang van innovatie in gebiedsprocessen en adviseert om een Nationaal Innovatieprogramma in te richten om innovaties te ontwikkelen en op te schalen. Het is daarnaast belangrijk voor zowel het kabinet als ondernemers om het effect van reducerende maatregelen aan te tonen zodat zij ook geborgd zijn. Bijvoorbeeld met een (afrekenbare) stoffenbalans, met metingen of periodieke keuringen. Niet alle maatregelen in dit onderzoek bieden dezelfde zekerheid van de gerealiseerde stikstofreductie.
De stikstofcrisis en ABN AMRO
Allereerst gaat onze zorg uit naar ondernemers die worstelen met de onzekerheid rond de impact van de beleidsvoornemens. We vinden het belangrijk om aan te geven dat ABN AMRO naast haar relaties blijft staan en hen ondersteunt bij vragen op financieel gebied. We hebben aandacht voor de zorgen van boeren en realiseren ons dat deze vaak breder zijn en dieper gaan dan alleen stikstof. Het gaat om toekomstperspectief voor agrarische gezinnen en het gevoel van maatschappelijke acceptatie.
ABN AMRO wil relaties ondersteunen bij het ontwikkelen van het bedrijf. Of het nu gaat om bedrijfsontwikkeling, verduurzaming, bedrijfsopvolging of afbouw van de onderneming. Daarbij hebben we oog voor de onderneming, voor maatschappelijke- & marktontwikkelingen en voor wet- en regelgeving. We ondersteunen onze relaties bij hun plannen en helpen daarbij het verdienmodel bewaken. We toetsen de verwachte exploitatie om overcreditering te voorkomen. Ook willen we voorkomen dat omvangrijke investeringen plaatsvinden op een locatie waar geen ruimte voor ontwikkeling blijkt te zijn. Net als ondernemers hebben ook banken behoefte aan duidelijkheid over het perspectief op een specifieke locatie.
Meer informatie
Lees het volledige rapport 'Pragmatische aanpak stikstofcrisis'.
(Ziet u geen download of kunt u het rapport niet downloaden? Upgrade uw browser dan naar de meest recente versie.)
Lees verder in de agrarische sector
De agrarische sector in Nederland kenmerkt zich door hoge productiviteit en kwaliteit. Veel landen en organisaties zien Nederland daarom als agrarisch gidsland. Met een export van ruim EUR 100 miljard draagt de Nederlandse land- en tuinbouw sterk bij aan onze economie.
Ondernemen in onzekere tijden
Het zijn onzekere economische tijden voor ondernemers en consumenten. Zaken als de inflatie, de stikstofcrisis, de energieprijs en het personeelstekort houden veel mensen bezig. Gaan we een recessie tegemoet? Of blijft de economie groeien? Kom hierover meer te weten.
