Cloud-macht ligt voorlopig buiten Europa

Een meerderheid van de Europese overheden en bedrijven draait op cloud-infrastructuur van Amerikaanse herkomst: Amazon Web Services, Microsoft Azure en Google Cloud. Samen controleren deze partijen zo’n 70 tot 80 procent van de Europese cloud-markt. De rest is versnipperd over tientallen kleinere aanbieders, waaronder Europese partijen zoals SAP, Deutsche Telekom, OVHcloud en Orange. Geen enkele Europese speler haalt echter meer dan een paar procent marktaandeel. SAP en Deutsche Telekom voeren de Europese ranglijst aan met elk slechts 2 procent van de markt.

Ook de Nederlandse overheid blijkt sterk afhankelijk te zijn van de clouddiensten van de Amerikaanse tech-giganten. Bijna de helft (44 procent) van de clouddiensten die de overheid gebruikt, valt in de categorie ‘public cloud’ en leunt dus op de infrastructuur van deze partijen. Een risicobeoordeling is in veel gevallen niet gedaan, zo blijkt uit een recent rapport van de Algemene Rekenkamer met de onheilspellende ondertitel Donkere wolken pakken samen. Volgens Simon Besteman van branchevereniging Dutch Cloud Community zijn de risico’s substantieel. “Als je data in een datacenter van een cloudprovider met een Amerikaanse UBO staan, dan kan de Amerikaanse overheid erbij. Het maakt dan geen donder uit als het datacenter in Europa staat.”

De branchevereniging waarschuwt dat technologische afhankelijkheid landen en bedrijven in een benarde positie brengen, zeker als geopolitieke verhoudingen verslechteren. Zo werd Amsterdam Trade Bank (ATB), een dochter van het Russische Alfa Bank, na de invasie van Oekraïne afgesloten van IT-diensten door Amazon en Microsoft, met grote verstoringen tot gevolg: medewerkers raakten hun toegang tot applicaties en e-mail kwijt, digitale betalingen kwamen stil te liggen. Het voedt de vrees voor een scenario waarin Amerikaanse tech-bedrijven hun dienstverlening aan Europa staken als de politieke druk oploopt. “Als de Verenigde Staten ons onder druk willen zetten, dan kan dit via IT”, zegt Besteman.

De Amerikaanse clouds zijn de afgelopen jaren gestaag gegroeid, zelfs sneller dan de lokale aanbieders. Synergy Research berekende dat tussen 2017 en 2022 de Europese cloud-markt vijfmaal groter is geworden, maar het gezamenlijke marktaandeel van Europese providers daalde van 27 procent naar 13 procent. Amazon, Microsoft en Google investeren ieder kwartaal miljarden in nieuwe Europese datacenters.

Europese aanbieders trekken zich daarom terug op niches: ze bedienen specifieke lokale behoeften of treden op als partner van de grote drie in hybride constructies. Zo levert het Franse OVHcloud clouddiensten die voldoen aan strenge Europese regelgeving. In sommige gevallen combineren organisaties deze diensten met die van Amazon Web Services of Microsoft Azure, zodat ze kunnen profiteren van de schaal en functionaliteit van Amerikaanse platforms, terwijl gevoelige gegevens binnen Europa blijven en onder Europese regels vallen.

De dominantie van Amerikaanse cloudproviders strekt zich overigens uit tot de ruggengraat van artificial intelligence: de geavanceerde servers waarop AI-modellen worden getraind en draaien. De Verenigde Staten beschikt over zo’n 70 procent van deze wereldwijde rekenkracht voor AI, waarvan het overgrote deel – 80 procent – in handen is van de hyperscalers. Europa moet het doen met slechts 4 procent van de wereldwijde capaciteit.

Toch is er beweging. Op meerdere fronten groeit binnen Europa het besef dat technologische autonomie alleen haalbaar is met stevige investeringen, slimme regelgeving en lokale alternatieven. “Bij de Nederlandse overheid is niet meer de vraag of we de afhankelijkheid van Amerikaanse cloudbedrijven moeten terugdringen, maar hoe”, zegt Besteman van de Dutch Cloud Community. De Tweede Kamer nam recent een motie aan die de overheid oproept tot een aanbesteding voor een “rijks-cloud in volledig Nederlands beheer”.

Besteman verwacht niet dat zo’n overheids-cloud er van de ene op de andere dag zal staan, maar een dergelijk voornemen kan de lokale cloud-markt wel in beweging brengen. “Wil je dat Europese cloud-aanbieders verder investeren in hun dienstverlening, dan moet er eerst een koopsignaal komen.” Gelijksoortige discussies spelen nu ook in het bedrijfsleven, ziet Besteman. “Daar buigen ze zich ook over de vraag hoe veilig hun data eigenlijk zijn, en wat een plan B kan zijn, een exitstrategie.”

Vanuit Europa wordt niet zozeer ingezet op één alternatieve cloud-oplossing die zich qua schaal kan meten met Microsoft Azure of Amazon Web Services, maar een netwerk van aanbieders waaronder gemakkelijk data en workloads kunnen worden verplaatst en verdeeld. ECOFED is een voorbeeld van zo’n ‘federatieve cloud’. Het Nederlandse project ontwikkelt een oplossing waarmee software en de fysieke cloud-infrastructuur van elkaar kunnen worden losgekoppeld, wat gebruikers meer vrijheid geeft bij het kiezen en combineren van clouddiensten.

Het Nederlandse LeaseWeb laat ook luid van zich horen. In maart presenteerde de cloudprovider de eerste resultaten van zijn bijdrage aan het IPCEI-CIS-project – hetzelfde initiatief waar ook ECOFED onder valt. Het bedrijf bouwt aan een cloud-platform dat speciaal is ontworpen om te voldoen aan Europese wet- en regelgeving. Het platform vormt het hart van LeaseWebs zogeheten European Cloud Campus – een bredere investering in soevereine cloud-technologie, lokale datacenters en samenwerking met kennisinstellingen.

Volledige soevereiniteit lijkt onrealistisch, maar het besef groeit dat Europa meer grip moet krijgen op zijn digitale infrastructuur. Exitstrategieën en alternatieve scenario’s krijgen nadrukkelijker een plek op de agenda bij overheid en bedrijfsleven. Dat biedt ruimte voor lokale cloudbedrijven om zich te onderscheiden met veiligheid en compliance als troef.

Lees verder in de technologiesector

Technologie, Media & Telecom (TMT) is een van de snelst groeiende sectoren. Geholpen door de toenemende inzet van software, algoritmen en sensoren staat deze sector aan de basis van de digitale vernieuwing van andere sectoren.

Bekijk alle artikelen