Als fan van de stad, en zeker van Berlijn, geniet ik erg van een nieuwe podcast van 99% invisible. De aflevering ‘Tanz Tanz Revolution’ vertelt het verhaal van de opkomst van de techno-scene in Berlijn na de val van de muur in 1989.
De functies van veel militaire gebouwen rondom de muur vervielen en ook veel fabrieken in vooral het voormalige Oost-Berlijn kwamen leeg te staan. Berlijn had vele jaren nodig om hier economisch van te herstellen.
De val van de muur zette vooral jonge bewoners van de stad aan tot optimisme, energie en creativiteit. Ondernemende bewoners grepen de herwonnen vrijheid aan om techno-feesten te organiseren in de vele leegstaande, vaak industriële gebouwen. Zo vestigden de nu wereldberoemde clubs Berghain en Tresor zich destijds in de kelder van een magazijngebouw en een voormalig warenhuis. Die gebouwen en de techno-muziek versterkten elkaar, zodat de clubscene binnen Berlijn langzaam uitgroeide tot een industrie op zichzelf.
Inmiddels is de clubscene een belangrijke trekker van toeristen en nieuwe bewoners naar de stad. Zo trok de Berlijnse clubscene drie miljoen bezoekers in 2018. Zij gaven in die clubs 168 miljoen euro uit en daarnaast nog eens ruim 1,3 miljard euro in de horeca, retail, transport, musea en andere diensten die de stad biedt. Tevens is de clubscene een belangrijke pilaar van de creatieve industrie in Berlijn, een sector die maar liefst jaarlijks 38 miljard euro omzet. De creatieve industrie is daarmee goed voor 16,6 procent van de gehele Berlijnse economie.
De huidige situatie in Nederland is natuurlijk niet te vergelijken met het Berlijn van net na de val van de muur. Een vergelijking die wel opgaat, is dat op het moment veel winkels leeg staan. Het vinden van een andere, onverwachte en creatieve invulling van die ruimte wordt beperkt doordat veel eigenaren blijven vasthouden aan de invulling van winkel. Uit data van retailonderzoeksbureau Locatus blijkt dat in de 17 grootste binnensteden een op de twintig winkelruimten meer dan een jaar leeg staat. Dat is een verdubbeling in vergelijking tot begin 2019. Ik hoop daarom dat meer eigenaren een andere en creatieve invulling zoeken voor hun leegstaande winkelruimten. Het Berlijnse voorbeeld laat immers zien wat dat kan opleveren.
Een andere les is dat gebouwen met een rijk verleden van grote waarde zijn voor een stad. Nederland is hier aardig op weg met bijvoorbeeld de Werkspoorkathedraal in Utrecht en de Prodentfabriek in Amersfoort, evenementenlocaties die mede door hun rijke historie bijzonder populair zijn. Daar valt echter nog veel meer uit te halen, zo laat de ontwikkeling van de Berlijnse clubscene zien. Dan moet de focus echter worden verlegd van een solitair gebouw naar een heel gebied. Het Strijp S-terrein in Eindhoven, waar veel bedrijven gevestigd zijn die zich richten op design, is een bekend voorbeeld hiervan. Dit voorbeeld is bekend omdat het nog zo uniek is in Nederland. Het is een verrijking van de Nederlandse economie als meer steden dit voorbeeld weten te volgen.
Over de auteur
Casper Wolf was sectoranalist Bouw & Real Estate bij ABN AMRO. In deze rol lag de focus van zijn werkzaamheden op de sectoren Bouw en Vastgoed.
Lees verder in de sector vastgoed
De afgelopen periode stond de vastgoedsector in het teken van afwaarderingen, als gevolg van de sterk gestegen rente. Het perspectief voor de sector is echter gunstig, aangezien de behoefte aan woningen en bedrijfsgebouwen door de krappe markt en sterke economie aanhoudend groot is.
