De Nederlandse foodsector beleeft een goed jaar. ABN AMRO verwacht dat de volumegroei in 2025 boven de eerder afgegeven prognose van 1% uitkomt. Een mooie ontwikkeling, waarachter een weerbarstige werkelijkheid schuilt met steeds grilligere ketens, stijgende kosten en hoge eisen van afnemers. ‘Ondernemers die kunnen leveren én wendbaar zijn, gaan het verschil maken.
‘In de voedingsindustrie zijn leveringszekerheid en betrouwbaarheid belangrijker dan ooit. Bedrijven die hun ketens goed in kaart hebben, data slim inzetten en langdurige relaties onderhouden met leveranciers en klanten, staan sterker in deze turbulente tijden.’ Dat zegt Melanie Murk, sectoreconoom Agri & Food bij ABN AMRO.
De voedingsindustrie is een pijler van de Nederlandse economie. Met een productiewaarde van € 114,4 miljard in 2023 is de sector goed voor bijna een vijfde van de totale industriële productie. Daarnaast bracht de sector volgens De Federatie Nederlandse Levensmiddelenindustrie (FNLI) 163.000 directe banen en 398.000 indirecte, ofwel 4,9% van de totale werkgelegenheid in Nederland.
De afzet is stevig internationaal georiënteerd: 39% van de omzet gaat naar de binnenlandse markt (€ 44,1 miljard), terwijl 61% (€ 70,3 miljard) wordt geëxporteerd. Het internationale karakter maakt de sector tegelijk kwetsbaar, benadrukt Murk: ‘Een ruime meerderheid van de bedrijven in de voedingsindustrie heeft zorgen over internationale geopolitiek – denk aan oorlogen en handelsspanningen – en over veranderingen in de vraag. Die zorgen zijn niet geheel onterecht.’
“De extreme prijsstijgingen liggen achter ons, maar ondernemers moeten wel rekening houden met volatiliteit in ketens en grondstofprijzen.”
Melanie Murk
Sectoreconoom Agrarisch en Food
Groeiverwachting omhoog bijgesteld
Opvallend is dat de prognoses voor de sector worden bijgesteld. Waar ABN AMRO eerder nog rekende op een volumegroei van 1% in 2025, wordt nu uitgegaan van een hogere groei in 2025. Murk ziet het als een teken van veerkracht. ‘De extreme prijsstijgingen liggen achter ons. We zien dat de binnenlandse vraag aantrekt en dat ook de export dit jaar groeit. Maar ondernemers moeten wel rekening houden met volatiliteit in ketens en grondstofprijzen.’ Voor 2026 is de prognose nog niet definitief, maar afgaande op de huidige ontwikkeling in de markt en recente economische verwachtingen van ABN AMRO, waarin zowel consumptie als export licht toeneemt en inflatie afneemt, wordt vooralsnog ook voor 2026 lichte groei verwacht.
Onzekerheden blijven
Ondanks de gunstigere groeiverwachting liggen er ook flinke uitdagingen in het verschiet. ‘De sector heeft te maken met structureel hogere kosten en een krappe arbeidsmarkt. Daarnaast streeft de sector naar verdere verduurzaming van bedrijf en de leveringsketen, niet in de laatste plaats door steeds strengere eisen van klanten en overheden. Dat legt druk op marges, maar biedt ook een kans om je te onderscheiden, zegt Murk.
Ook klimaatverandering heeft direct impact. Zo mislukten vorig jaar door overstromingen in Spanje veel citrusoogsten en zorgde extreem elders in de wereld voor hogere prijzen van met name koffie en cacao. Murk: ‘Dit soort incidenten komt steeds vaker voor, wat het nog urgenter maakt om leveringszekerheid te organiseren.’
Bovendien is door een stijgende vraag levering aan Europese klanten lang niet altijd meer vanzelfsprekend: de vraag in Zuid-Amerika, Azië en Afrika stijgt door groeiende bevolking en toenemende welvaart.
Hillfresh: ketenzekerheid door focus en relaties
Hillfresh is een middelgroot familiebedrijf met een omzet van zo’n €150 mln. Vanuit Barendrecht levert het vooral citrusvruchten, druiven en meloenen aan klanten in Nederland, Duitsland, Polen en andere Europese landen. ‘We kiezen bewust voor specialisatie. Je moet duidelijk maken waar je echt goed in bent en toegevoegde waarde levert’, zegt directeur-eigenaar Hans van den Heuvel. Die keuze maakt het bedrijf wendbaarder in een dynamische markt.
‘Door de groeiende wereldbevolking en een opkomende middenklasse op andere continenten is de internationale handel in verse groenten en fruit veranderd van push naar pull en staan we in Europa niet meer automatisch vooraan. Vroeger wilden telers en handelaren vooral hun gewassen kwijt kunnen; nu gaat het erom dat je als inkoper toegang hebt tot de juiste bronnen. Dat vraagt om een sterk netwerk van telers en langdurige relaties’, aldus Van den Heuvel.
Geopolitieke uitdagingen
In het verlengde van bovenstaande ligt die andere grote bedreiging: de geopolitiek. Die maakt toeleveringsketens kwetsbaar en kan afzetmarkten van de ene op de andere dag doen wegvallen. Recente voorbeelden zijn de handelssancties tegen Rusland en de heffingen van de regering Trump. Die raken sommige bedrijven in de foodsector keihard. De Nederlandse foodsector exporteert jaarlijks voor €2,3 mrd aan producten naar de Verenigde Staten, ongeveer 3% van het sectortotaal. Dit betreft vooral alcoholische dranken, vis, schaal- en weekdieren, groenten, fruit, kaas en chocolade. De nieuwe importheffingen zouden volgens ABN AMRO de Nederlandse foodexport naar de VS met 23% kunnen doen dalen. ‘Op het totaal van de foodsector is 23% van 3% niet veel’, nuanceert Murk. ‘Maar je zult maar net in dat deel van de markt zitten. Voor bedrijven die sterk leunen op export naar de VS en die niet makkelijk kunnen uitwijken naar andere afzetgebieden, komt zo’n heffing keihard aan.’
“De tijd van pure focus op efficiency en just-in-time is voorbij. Bedrijven bouwen weer meer voorraden op.”
Melanie Murk
Sectoreconoom Agrarisch en Food
Supply chain security als speerpunt
Volgens Murk draait het succes van bedrijven steeds meer om supply chain security. Dat betekent: je keten zo inrichten dat je altijd zo goed mogelijk kunt leveren. Op het juiste moment, tegen de juiste prijs en in de juiste hoeveelheid. ‘Ondernemingen die hun klant echt begrijpen, die meedenken in assortiment en timing, en die tegelijk voorspelbaar en transparant zijn in leveringen, die winnen marktaandeel’, somt Murk op. Zo’n aanpak vraagt wel om zeer nauw contact met leveranciers en klanten, zodat je continu de vinger aan de pols hebt. Daarnaast vraagt het om spreiding van risico’s door te diversifiëren in leveranciers én in afzetmarkten. ‘De tijd van pure focus op efficiency en just-in-time is voorbij. Bedrijven bouwen weer meer voorraden op en werken met meerdere leveranciers. Dat is een dilemma, want het gaat ten koste van de marge en winst, maar is tegelijkertijd noodzakelijk om continuïteit te garanderen.’
“Wij zorgen dat er precies geleverd wordt wat is afgesproken qua volume, kwaliteit en tijd. Dat is onze kern en onze nieuwe positionering: wij zijn the peak of fresh produce.”
Hans van den Heuvel
Directeur-eigenaar bij Hillfresh
Consumententrends en productinnovaties
Ruimte voor groei en extra rendement ziet Murk met name in slimme innovaties en nog beter inspelen op de snel veranderende wensen van de consument. ‘Er is een groeiende tweedeling zichtbaar: enerzijds een focus op gezondheid en duurzaamheid, anderzijds de behoefte aan gemak en genieten’, schetst ze. Voorbeelden ziet ze te over: ‘Producenten brengen hybride hamburgers op de markt met de helft vlees en de helft groente of zeewier, die toch als vlees smaken. Er komen steeds meer zogeheten functional foods, zoals proteïnerepen, sportkoekjes en verrijkt water.’ Bovendien moet gezond eten lekker én makkelijk te bereiden zijn, merkt zij. ‘Gezinnen en jonge consumenten zijn daar gevoelig voor. Tegelijk blijft er ruimte voor verwenmomenten: matcha-thee, pistache-ijs in Dubai-stijl, mango & pompoen-broodbeleg en andere nieuwe smaakcombinaties vinden hun weg naar de schappen. Eten gaat niet alleen over voeding, maar ook over genieten en delen.’
De klant wil het juiste volume, van de juiste kwaliteit, op tijd
Met het oog op maximale leveringszekerheid koos Hillfresh al jaren geleden voor risicospreiding over verschillende continenten, landen en leveranciers, zodat schokken door klimaat of geopolitiek beter zijn op te vangen. Ook in de operatie draait alles om betrouwbaarheid. ‘De klant wil geen hoofdpijn. Wij zorgen dat er precies geleverd wordt wat is afgesproken qua volume, kwaliteit en tijd. Dat is onze kern en onze nieuwe positionering: wij zijn the peak of fresh produce.’
Innovatie komt vooral uit samenwerking. Hillfresh introduceerde bijvoorbeeld de exclusieve Limelon, een meloen met een frisse zoetzure smaak die Hillfresh afgelopen jaren exclusief laat telen in Spanje en Italië en in Nederland verkocht wordt via Albert Heijn. ‘Variëteiten met onderscheidende eigenschappen geven categorieën nieuw elan. In de samenwerking met zaadveredelaars is het onze rol om die vernieuwing naar de markt te brengen.’
Procesinnovaties: automatisering en data
Een ander spoor van vernieuwing zit in de manier waarop bedrijven produceren en samenwerken. Door personeelstekorten is automatisering steeds noodzakelijker. Van robotisering in productielijnen tot digital twins en AI-gestuurde kwaliteitscontroles: de sector investeert in technologie om productiviteit te behouden.
Ook datadeling in de keten speelt een groeiende rol. Leveranciers registreren steeds meer over productiewijze en kwaliteit. AI helpt om deze informatiestromen te controleren en te structureren. ‘Slim gebruik van data kan verspilling en fouten in de keten terugdringen. Dat maakt processen sneller en betrouwbaarder én bespaart grondstoffen’, aldus Murk.
In de zijlijn van de industrie blijft ook voedselverspilling een aandachtspunt, met ruimte voor optimalisatie. Bij Nederlandse consumenten daalde de verspilling tussen 2015 en 2022 met 23%, van 43,3 naar 33,4 kilo per persoon per jaar. Tel je de verspilling in horeca en industrie mee, dan gaat het nog altijd om 127 kilo per hoofd van de bevolking per jaar.
Wat groeiers anders doen
In deze context zijn vooral bedrijven die vooruitdenken succesvol. Ze onderscheiden zich door flexibiliteit en samenwerking. Murk: ‘Bedrijven die investeren in digitalisering, die hun processen flexibel inrichten en die langdurige relaties met leveranciers en klanten koesteren, hebben een voorsprong. Zij kunnen sneller inspelen op schokken en kunnen kansen benutten.’ Daarnaast is het volgens haar belangrijk om verder te kijken dan volume. Groei zit steeds vaker in waarde. Niet hoevéél tonnen er worden verkocht, maar wélke tonnen. Murk: ‘Het gaat om het rendement: welke producten leveren het meeste op en hoe zorg je dat je die op tijd en betrouwbaar bij de klant krijgt?’
Vooruitblik
Hoe ziet de sector er over vijf jaar uit? Murk verwacht in Nederland een verdere verschuiving naar plantaardige eiwitten en minder bewerkte voeding. Ook zal de invloed van jonge generaties groter worden. ‘Ze kijken anders naar voedsel. Ze willen weten wat ze eten, hoe het geproduceerd is en laten zich beïnvloeden door sociale media. Dat verandert het speelveld.’ De kern blijft echter gelijk voorspelt zij: leveringszekerheid, innovatie en samenwerking bepalen wie overeind blijft. ‘Food blijft, we blijven eten. Dus wie kan leveren wat de consument wil, op een voorspelbare manier en tegen een acceptabele prijs, heeft de sleutel tot groei in handen.’
Hoofdbeeld gemaakt door Jeroen Dietz
Dit zijn jouw groeikansen in 2026
Van AI en hybride producten tot de kracht van social media: de foodsector verandert razendsnel. In deze video vertelt business banker Maurits Born waar jouw groeikansen liggen in 2026.
Lees verder in de foodsector
De Nederlandse foodsector is koploper op het gebied van efficiency en export. Robotisering, digitalisering en duurzaamheid zijn belangrijke thema’s waarop ondernemers zich onderscheiden ten opzichte van veel internationale concurrenten.
