Inmiddels is het bij iedereen geland: ons elektriciteitsnet is overvol, met filevorming op piekmomenten. Overvallen door de hoge energieprijs en de snelheid van de opschaling van wind- en zonne-energie als onderdeel van de energietransitie, schakelen netbeheerders een tandje bij. Zij voeren hun investeringen de komende jaren op van 5 naar 8 miljard euro per jaar.
Structureel arbeidstekort technisch personeel
Dat klinkt als goed nieuws, niet in de laatste plaats voor de bouwsector, die voor deze grootschalige opwaardering een belangrijk deel van de technische arbeidskrachten mag leveren. Door uitbreiding van de transportcapaciteit kunnen meer bedrijven en consumenten een aansluiting of opwaardering krijgen en nemen de wachtlijsten af.
Toch zijn er allerlei beren op de weg. Allereerst het enorme tekort aan technisch personeel. De functie van ‘werkvoorbereider installatietechniek’ stond vorig jaar al met stip op nummer één als schaarste beroep met 77 procent onvervulbare vacatures. De technische brancheorganisaties lanceerden eind 2022 al hun Aanvalsplan Techniek om 60.000 technici te werven, maar bij het hierop gebaseerde ministeriële actieplan ‘Groene en Digitale banen’ is nog weinig tractie na het laatste debat in juni 2023.
Ruimtebeslag ook een uitdaging
Een andere uitdaging is de gebrekkige besluitvorming over de energievoorziening bij ruimtelijke ordeningsplannen. Plannen van ontwikkelaars worden nu uitgesteld, omdat niet vooraf is getoetst of er ruimte is op het net. Ontwikkelaars die een aansluiting aanvragen, stuiten zowel op lange wachttijden als op langlopende, complexe vergunningsprocedures en weerstand van omwonenden die niet zitten te wachten op energie infrastructuur die het uitzicht bederft.
Stevig investeren in de netcapaciteit en het opleiden van technisch personeel is een belangrijk deel van de oplossing. Wanneer we onze duurzame energiedoelen willen halen en op de huidige voet doorgaan, betekent dit echter wel dat het elektriciteitsnet minimaal vijf keer zwaarder moet worden. Alleen al bovengronds zijn zo’n 11.000 voetbalvelden nodig voor extra hoogspanningsstations, onderstations en transformatorhuisjes.
Gedragsaanpassing noodzakelijk, data is sleutel
Voor zo’n uitbreiding is in Nederland beperkte ruimte en dus moeten we ook ons gedrag aanpassen. Energie verbruiken op momenten dat het minder druk is, energie terug leveren wanneer er afname voor is. We roepen dat dit mogelijk is met ‘slimme’ infrastructuur zoals batterijen en met ‘slimme’ uitwisseling van stroom tussen gebruikers en opwekkers. Die slimheid blijft echter wensdenken zolang netbeheerders, energiebedrijven, overheden en burgers niet in staat zijn om meer data te delen. Data om spookaanvragen voor capaciteitsuitbreiding te kunnen filteren, data over batterijcontainers die het net soms juist meer belasten en geanonimiseerde data over gebruiksprofielen om op wijkniveau te kunnen optimaliseren.
Zonder voldoende data is het sturen in de mist en is optimisme over het oplossen van de file op het net voor 2040 ongepast. Niet de techniek, maar data-gedreven samenwerking gaat ons helpen om frequente en grootschalige uitval van het elektriciteitsnet te voorkomen. Laten we, in afwachting van de nieuwe Energiewet, eens beginnen met een noodwet die verplicht tot het delen van data tussen de verschillende netbeheerders en energiebedrijven. Heel wat professionals uit de wereld van energie en ruimtelijke ordening lopen stiekem al warm om hier handen en voeten aan te geven.
Deze column verscheen ook in Cobouw op 16 april 2024.
Over de auteur
Leontien de Waal is sectorbanker Bouw. Zij volgt de belangrijkste trends en ontwikkelingen in de gebouwde omgeving. Haar ervaring en netwerk, aangevuld met kennis uit de studie Master City Developer (gebiedsontwikkeling), brengt ze in bij klanten van ABN AMRO.
Lees verder in de bouwsector
De Nederlandse bouwsector behoorde de afgelopen jaren tot een van de best presterende sectoren, ondanks verschillende uitdagingen waar de sector mee te maken heeft. Voorbeelden zijn het stikstof-dossier, de forse prijsverhogingen van energie en bouwmaterialen en ook de personeelstekorten. Gedreven door trends, innovaties en wet- en regelgeving groeit de relevantie van thema’s als duurzaamheid en milieu-impact en zoekt de sector zijn weg naar een nieuw evenwicht.
