Gunstige prijsontwikkeling in de land- en tuinbouw verstevigt de financiële weerbaarheid van Nederlandse land- en tuinbouwbedrijven. Dierlijke sectoren profiteren het meest van opwaartse prijsdruk als gevolg van een krappe markt. ABN AMRO verwacht dat landbouwprijzen hoog blijven. Geen overbodige luxe, want ook de kosten zijn flink gestegen. Bovendien blijft voor veel ondernemers de toekomst onzeker doordat Nederland nog steeds niet van het stikstofslot af is. Dat zet een stevige rem op bedrijfsontwikkeling en verduurzaming in de landbouw. In deze editie van Agrivaria zetten we de ontwikkelingen per subsector op een rij.
Download het complete rapport
Lees alle feiten en ontwikkelingen in het rapport 'Gunstige prijzen geven ondernemers in land- en tuinbouw een flinke zet in de rug (Agrivaria 2025)'.
Reductie veestapel in combinatie met goede vraag doet prijzen dierlijke eiwitten verder stijgen
Sinds het ongeldig verklaren van het Programma Aanpak Stikstof (PAS) door de Raad van State in 2019 zit Nederland op het stikstofslot. Beleidsmakers en politici lukt het vooralsnog niet om met adequate oplossingen te komen. De discussie vernauwt snel tot een reductie van de veestapel, terwijl een bredere aanpak is vereist. Naast stikstof kent de sector immers opgaves op het gebied van klimaat, dierenwelzijn, biodiversiteit, waterkwaliteit en bedrijfsopvolging, en dit alles in combinatie met een eerlijk verdienmodel voor de boer. Een integrale aanpak is noodzakelijk, maar blijft uit. Daarnaast staan behalve de agrarische sector ook andere sectoren aan de lat om emissies te verlagen.
De afgelopen zes jaar daalde de Nederlandse veestapel met ruim 2 procent per jaar (zie figuur 1.1 en 1.2). Daarentegen stijgt de mondiale consumptie van dierlijke eiwitten (zie figuur 2). Het lokaal dalende aanbod loopt dus steeds meer uit de pas met de wereldwijde vraag naar vlees en zuivelproducten, al is in Europa sprake van een stabiliserende vraag. Door overheidsbeleid en keteninitiatieven zal het aanbod de komende jaren verder dalen.
Sinds de overheid de Landelijke Beëindigingsregeling Veehouderijlocaties (Lbv en Lbv+) introduceerde, hebben bijna 1700 boeren zich hiervoor aangemeld. Sinds 1 januari 2025 worden bovendien productierechten van varkens- en pluimveehouders en fosfaatrechten van melkveehouders bij overdracht buiten de familie afgeroomd.
Ook verandering in de wijze van boeren veroorzaakt een daling in de veestapel. Pluimveehouders die omschakelen naar het Beter Leven keurmerk 1 ster houden minder kippen per vierkante meter. In ruil voor strengere dierenwelzijnseisen krijgt de boer een vergoeding die gekoppeld is aan de onder andere voerkosten. Dit geeft de boer een stabiel en goed inkomen. Ongeveer de helft van de pluimveehouders met vleeskuikens is inmiddels omgeschakeld naar het Beter Leven keurmerk 1 ster. Vergelijkbare ontwikkelingen zien we in de varkenshouderij ontstaan.
Een pijnlijk punt is dat de realisatie van de buitenuitloop die voor het keurmerk is vereist op veel bedrijven nog niet is gerealiseerd als gevolg van belemmeringen in vergunningverlening. Het stikstofdossier houdt de sector in de tang.
Het groter wordende verschil tussen vraag en aanbod zorgt voor een prijsopdrijvend effect, met hogere prijzen voor onder andere vlees en zuivel tot gevolg. Ook in sommige plantaardige sectoren zien we dat het aanbod de vraag moeilijk bijhoudt. Zo stijgt de vraag naar verwerkte aardappelproducten harder dan de aardappelteelt kan bijbenen. In de subsector-analyses gaan we dieper in op de factoren die aanbod, vraag en prijzen beïnvloeden.
Positieve liquiditeitsontwikkeling agrarische sector
Toch zijn de hoge prijzen geen overbodige luxe. Lagere volumes drukken immers de omzet, hogere prijzen maken dit weer goed. Daarnaast hebben boeren te maken met hoge voer-, energie- en mestafzetkosten. Tot slot wordt van boeren en tuinders verwacht dat ze hun bedrijfsvoering verder verduurzamen, wat flinke investeringen en toenemende kosten met zich mee brengt. De liquiditeitsontwikkeling, het verloop van de stand op de rekening courant, is een belangrijke graadmeter om te bepalen of een agrariër op korte termijn aan zijn verplichtingen kan voldoen. Voor 2025 verwacht ABN AMRO een positieve liquiditeitsontwikkeling voor dierlijke sectoren.
Voor de plantaardige sectoren verwachten we voor 2025 een gematigd positieve liquiditeitsontwikkeling. In de volgende hoofdstukken gaan we per subsector in op de recente ontwikkelingen, de verwachtingen voor 2025 en de bredere trends op de lange termijn.
Overheidsbeleid in beweging
Als reactie op een veranderend geopolitiek klimaat is in Europa meer aandacht voor voedselzekerheid en -veiligheid. Eurocommissaris Hansen benadrukt in zijn voedselvisie voor Europa het belang van voedselzekerheid en de positie van de boer als voedselproducent. Dit lijkt in eerste instantie in contrast met grote nadruk op duurzaamheid van de afgelopen jaren, een route die risico’s met zich mee blijkt te brengen die recent door geopolitieke spanningen worden blootgelegd. Die risico’s betreffen onder meer toenemende volatiliteit in voedselprijzen en lagere voedselproductie met als gevolg meer import en afhankelijkheid in voedselketens.
Toch is de visie van Hansen vooralsnog geen afzwakking van de Europese duurzaamheidsdoelen. En terecht, want er zijn talloze voorbeelden die zowel doelen op het gebied van verduurzaming als voedselzekerheid dienen. Zo geven beleidsmakers langzamerhand meer ruimte voor innovaties zoals Renure, een alternatief voor traditionele kunstmest op basis van dierlijke mest. Dit verlaagt de Europese afhankelijkheid van onder meer Wit-Rusland en Rusland, verstevigt een autonome Europese voedselketen en bovenal: het is duurzamer. Een ander voorbeeld is de Sectorale Interventie Groenten en Fruit (SIG&F), een subsidieregeling gericht op het waarborgen van voedselzekerheid. Producentenorganisaties en hun telers kunnen hiermee de weerbaarheid van hun teelt vergroten, onder meer door activiteiten gericht op klimaatadaptie en verduurzaming van de keten.
Een tweesporenbeleid biedt legio kansen voor innovatie in de hoog ontwikkelde Nederlandse agrocomplex. Doordat de primaire productie, voedselverwerking, retail, genetica, onderzoek en maakindustrie anno 2025 nog steeds in Nederland aanwezig zijn, kunnen agri-ondernemers leidend zijn in de aanpak van Europese voedselzekerheid- en duurzaamheidsuitdagingen.
Meer informatie
Lees het volledige rapport 'Gunstige prijzen geven ondernemers in land- en tuinbouw een flinke zet in de rug (Agrivaria 2025)'.
Lees verder in de agrarische sector
De agrarische sector in Nederland kenmerkt zich door hoge productiviteit en kwaliteit. Veel landen en organisaties zien Nederland daarom als agrarisch gidsland. Met een export van ruim EUR 100 miljard draagt de Nederlandse land- en tuinbouw sterk bij aan onze economie.
