Digitale soevereiniteit biedt grote kansen voor Europa

Als het om technologie ging, liep Europa altijd al aan de hand van grote broer Amerika. Software, servers, cloudopslag: al onze data en systemen waren vertrouwd, maar totaal afhankelijk. Aanvankelijk was dat prima, tot de geopolitieke verhoudingen drastisch op de schop gingen én de opkomst van AI vrijwel alle geledingen in ons bedrijfsleven en onze maatschappij op losse schroeven zette. ‘De razendsnelle doorbraak van AI transformeert businessmodellen. Die raakt elke onderneming en zeker de bedrijven in tech, media en telecom’, zegt Julia Krauwer, sectorspecialist op dat gebied bij ABN AMRO. ‘De vraag is niet óf je verandert, maar of je als ondernemer het tempo kunt bijhouden.’

De Europese techsector kent stevige groeicijfers, maar ook grote onzekerheden. Achter de digitale vooruitgang schuilt een enorme afhankelijkheid, die weinig zichtbaar is voor eindgebruikers. Vrijwel alle servers, chips en software waarop bedrijven, sectoren en zelfs samenlevingen draaien, komen uit de VS of Azië. ‘Als die toevoer stokt, raakt dat onze hele digitale economie. De oorlog in Oekraïne, de recente ontwikkelingen met Nexperia en de aanhoudende spanningen tussen China en Taiwan hebben dat bewustzijn versneld.’

Die afhankelijkheid zie je terug in de cijfers van Synergy Research. Tussen 2017 en 2022 werd de Europese cloudmarkt weliswaar vijfmaal groter, maar desondanks dáálde het gezamenlijke marktaandeel van Europese providers: van 27 naar slechts 13%. Oorzaak: Amazon, Microsoft en Google groeiden veel sneller. Die hebben ook de afgelopen jaren miljarden geïnvesteerd in datacenters op Europese bodem. ‘Dus terwijl we zelf groeien, groeit de buitenwereld nog veel sterker’, vat Krauwer de urgentie samen.

Kunstmatige intelligentie is volgens Krauwer de belangrijkste drijvende kracht én de grootste ontwrichter van dit moment. ‘AI verandert alles: van de manier waarop we software ontwikkelen tot de manier waarop we reclame maken en producten verkopen.’

Ze schetst een dubbele beweging: aan de ene kant zorgt AI voor een explosie aan productiviteit. IT-dienstverleners helpen klanten met automatisering, voorspelling en maatwerk, wat nieuwe markten opent. Aan de andere kant dreigt kunstmatige intelligentie delen van de software-industrie zelf te ondergraven. ‘Softwarebedrijven zitten in een gekke spagaat: AI kan je product slimmer maken, maar ook overbodig. De winnaars hebben een sterke kern, unieke data of diepe domeinkennis.’ Bedrijven die hun waarde baseren op unieke algoritmen of datasets zijn beter beschermd tegen generatieve AI die standaardfuncties eenvoudig kan kopiëren.

Volgens Krauwer ontstaat er een nieuw onderscheid, waarbij het niet alleen draait om schaalgrootte, maar vooral of je een heel specifieke en ingenieuze oplossing biedt. ‘Ook kleine techbedrijven kunnen enorm snel opschalen; kijk maar naar het Zweedse Lovable. Maar wie alleen een mooie interface levert, loopt het risico dat een AI-agent dat morgen overneemt. De toekomst ligt bij bedrijven die technologie leveren die moeilijk te reproduceren is en die zich slim laat integreren in andermans ecosysteem.’

Waar de afhankelijkheid van buitenlandse spelers voorheen vooral gold als risico, ziet Krauwer nu ook een kans. ‘Door de veranderende relatie tussen Amerika en Europa zijn we ons in Europa sterk bewust van het belang van cloudsoevereiniteit. Als Europees bedrijf wil je meer dan ooit weten waar je data staat, wie erbij kan én wie de hoofdschakelaar bedient. Bedrijven die aantoonbaar bewust omgaan met privacy en transparantie, met datasoevereiniteit en daarmee met de continuïteit van hun dienstverlening, hebben daarmee een belangrijke USP in handen: je data zijn veilig opgeslagen in Europa, onder Europese wet- en regelgeving, en daarmee minder afhankelijk van geopolitieke onrust.’

Dat creëert kansen voor Europese ondernemers die deze lokale waarden goed invullen: privacy-vriendelijk, transparant en duurzaam. ‘Compliant zijn blijkt best wel innovatief’, citeert Krauwer een quote van Saskia Lensink, productmanager van GPT-NL. ‘Bedrijven die Europese waarden weten te vertalen naar technologie met schaal, kunnen echt verschil maken. ’Kijk naar Deeploy, een Utrechts platform voor AI-monitoring, AI-governance en AI-compliance, dat onder meer financiële bedrijven en grote zorginstellingen helpt bij het bewaken van de verantwoorde toepassing van AI in hun organisaties. Of Mistral AI, het Franse platform voor kunstmatige intelligentie, dat de potentie heeft om uit te groeien tot een serieuze uitdager voor de grote AI-ontwikkelaars.’

Mooie initiatieven genoeg, maar toch is Europa er nog lang niet. Krauwer: ‘We zijn in Nederland en in Europa geweldig in R&D, maar vinden het spannend om te roepen dat we de wereld gaan veroveren.’ Die bescheidenheid werkt niet in ons voordeel. Zeker niet waar het gaat om het werven van voldoende kapitaal, dat nu eenmaal onmisbaar is om goede ideeën tot bloei te brengen. Techbedrijven in Europa hebben aanzienlijk meer moeite om grote investeringen te vinden dan hun tegenhangers in Amerika. Volgens het rapport State of European Tech 2024 is het cumulatieve verschil inmiddels opgelopen tot $375 miljard. ‘In de VS halen start-ups twee keer zo vaak meer dan $15 miljoen op’, zegt Krauwer. ‘Dat is een enorm verschil. En uiteindelijk bepaalt kapitaal of je kunt opschalen.’ Gelukkig ziet Krauwer ook daar een begin van verruiming, al is het voorzichtig. ‘Investeerders zoeken elkaar vaker op’, merkt zij. ‘Daarnaast werkt Brussel aan een zogenoemd 28th regime om investeren en opschalen over grenzen heen te vereenvoudigen. Hiermee ontwikkelt Europa één Europees kader voor ondernemingsrecht, faillissementsrecht, arbeidsrecht en belastingrecht, om een einde te maken aan de huidige versnippering van 27 landen met elk hun eigen regels.’

Naast economische onzekerheid groeit het veiligheidsrisico. Techbedrijven zijn een gewild doelwit voor hackers en spionagegroepen, zeker sinds de digitale infrastructuur onderdeel is van geopolitieke macht. ‘Je moet er als techbedrijf van uitgaan dat je een keer wordt gehackt’, zegt Krauwer. ‘De vraag is hoe je ermee omgaat.’ Volgens haar hoort cyberweerbaarheid bij strategische volwassenheid. ‘Het gaat niet alleen om maatregelen om aanvallers buiten je systemen te houden, maar ook om communicatie en herstelvermogen als je onverhoopt toch wordt gehackt. Veerkrachtig zijn houdt in dat je ook weer snel kunt opstaan. De ondernemingen die veiligheid en transparantie verankeren in hun merk, winnen vertrouwen bij klanten én investeerders.’

Krauwer ziet op meerdere fronten hoe Europese techbedrijven kunnen groeien, mits ze lef tonen. ‘We moeten niet alleen minder afhankelijk willen zijn van Big Tech, we moeten vooral zélf sterker willen worden.’ De eerste groeilaag ligt bij AI-integratie: ondernemingen die kunstmatige intelligentie slim verweven in hun producten of processen. ‘Je ziet softwarebedrijven die zelf AI slim integreren in hun producten. En daarmee specialistische en bij voorkeur heel intelligente, domeinspecifieke toepassingen ontwikkelen die het liefst goed schaalbaar zijn, maar niet gemakkelijk door anderen na te maken.’

Een tweede groeilaag is de techniek-infrastructuur, van chips tot datacenters. Krauwer: ‘De vraag naar rekenkracht groeit sneller dan het aanbod van datacenters, terwijl ook energie- en netcapaciteit grenzen stellen. Die nood heeft al tot mooie innovaties geleid. Zoals Axelera AI, een Nederlandse start-up in chips, die energiezuinige en krachtige AI-verwerkingsunits ontwikkelt. Of Asperitas, dat een koelsysteem voor datacenters heeft ontwikkeld waarbij servers worden ondergedompeld in een koelvloeistof, waardoor ze compacter, energiezuiniger en duurzamer werken.’

De derde groeilaag zit in de focus op Europese waarden. Aanbieders van innovatieve producten die naast slim ook privacy-vriendelijk zijn, copyrights respecteren, energiezuinig zijn, draaien op lokale servers én werken zonder bias, winnen vertrouwen binnen én buiten Europa. Krauwer noemt het Nederlandse Ab Ovo als voorbeeld. ‘Ze hebben AI geïntegreerd in zowel het ontwikkelproces als in hun daadwerkelijke software, en focussen daarnaast op het ontwikkelen van software die flexibeler én duurzamer werkt. Dat is precies de slag die meer bedrijven moeten maken.’

Daarnaast staat of valt het succes van de sector met mensen. ‘Talent trekt naar plekken waar ambitie voelbaar is’, zegt Krauwer. ‘Universiteiten, start-ups, investeerders: je hebt concentratie nodig. We moeten meer broedplaatsen creëren waar wetenschap en bedrijfsleven elkaar ontmoeten. Alleen dan kun je het talent vasthouden dat nu naar het buitenland vertrekt.’ Ze wijst daarbij onder meer naar de TU Delft en TU Eindhoven, die inmiddels tientallen spin-offs helpen opschalen. ‘Dat zijn hoopvolle signalen. Maar het moet sneller, ambitieuzer en internationaler – met meer lef en durf. In Silicon Valley wordt falen vooral gezien als een leermoment; hier lijkt het nog vooral een schande. Als je grote ambities hardop durft uit te spreken, bereik je ze eerder.’

Alles overziend verwacht Krauwer dat de Europese Big Tech- en AI-ecosystemen de komende jaren stevig groeien. Niet met het primaire doel om volledig los te raken van Amerikaanse tech, maar wel om gelijkwaardiger te worden. ‘We bouwen aan plan B door onze eigen alternatieven te versterken. Wie durft te investeren in die onafhankelijkheid, bouwt aan de volgende generatie Europese tech. Daarbij moet je niet aannemen dat wat vijf jaar geleden werkte, nog goed genoeg is voor de komende vijf jaar. De ondernemers die dat begrijpen, zijn de winnaars van morgen. Wie zijn eigen waarden durft te koppelen aan innovatie en schaal, kan ook nú een wereldspeler worden.’

Hoofdbeeld gemaakt door Jeroen Dietz

Van Europese subsidies en AI-integratie tot digitale weerbaarheid: de Technologie, Media en Telecomsector kent volop kansen. In deze video vertelt business banker Ronald van Gammeren waar jouw groeikansen liggen in 2026.

Lees verder in de technologiesector

Technologie, Media & Telecom (TMT) is een van de snelst groeiende sectoren. Geholpen door de toenemende inzet van software, algoritmen en sensoren staat deze sector aan de basis van de digitale vernieuwing van andere sectoren.

Bekijk alle artikelen