Hoe ziekenhuis Nij Smellinghe energiepositief wordt

Net als andere bedrijfsgebouwen in Nederland willen ook ziekenhuizen overschakelen naar een duurzame energievoorziening. Tegelijkertijd steken ze hun financiële middelen het liefst in het beter maken van patiënten. Nij Smellinghe, het ziekenhuis in Drachten, kwam met een aantal interessante oplossingen voor dit vraagstuk. Directeur Bedrijf & Gebouwen Folkert Brouwers vertelt.

Nij Smellinghe is het eerstaangewezen ziekenhuis voor 120.000 inwoners in de regio Zuidoost-Friesland en telt 265 bedden. Het gebouw werd in 1971 betrokken en is daarna een aantal malen verbouwd en uitgebreid. De oplopende energiekosten begonnen te knellen.

En dat was niet het enige. “Onze nieuwe focus op patiëntstromen en patiënten met bewegingsproblemen of met problemen in de spijsvertering, vereist een betere indeling van het gebouw. Dat geldt ook voor de trend van verplaatsing van delen van de zorg naar buiten het ziekenhuis”, aldus Brouwers.

Flexibel en in 2030 energiepositief

Het gebouw moest dus energiezuiniger worden en de indeling flexibeler. En dat zonder de kosten te laten oplopen. “Zo’n beetje het eerste wat we in het nieuwe strategische plan hebben geschreven, is dat er voor elke nieuwe vierkante meter ziekenhuis een oude vierkante meter moet verdwijnen. Dat kan alleen als alle medici goed met elkaar samenwerken.”

Het terugdringen van de hoge energiekosten was volgens de directeur Bedrijf & Gebouwen een mooie uitdaging. “Doordat we aangesloten zijn bij Inkoopsamenwerking Friesland, een samenwerkingsverband tussen de vier Friese ziekenhuizen, kochten we onze energie reeds tegen lage marktprijzen in. We moesten dus naar andere manieren zoeken om op de energiekosten te besparen.”

Het Drachtster ziekenhuis heeft inmiddels 9.000 zonnepanelen, gefinancierd door ABN AMRO Lease. Zo’n 3.500 panelen gingen het op het dak van het ziekenhuis, en met de overige 5.500 is het parkeerterrein overdekt met een zonne-carport. Een win-win situatie, want door de carport hebben weersomstandigheden voortaan geen greep meer op de bezoekers.

De zonnepanelen wekken dertig procent van het jaarlijkse elektriciteitsverbruik van Nij Smellinghe op. Op zonnige dagen is het ziekenhuis volledig zelfvoorzienend geworden qua stroom. Brouwers: “Een ziekenhuis is een ideale zonnestroomconsument. We komen om zeven uur in de ochtend op gang, om acht uur gaan grote energiegebruikers zoals de MRI-scanners draaien en om zes uur ’s avonds sluiten de laatste poliklinieken. Bovendien is juist in de zomer als we veel zonne-energie opwekken, de behoefte aan gebouwkoeling groot.”

De ambitie van het ziekenhuis is nu om in 2030 energiepositief te zijn. Dat betekent dat het ziekenhuis een netto-producent wordt van elektriciteit en warmte. Energie die over is, wordt terug geleverd aan het net of afgezet in de directe omgeving van het ziekenhuis. De middelen die Brouwers daarvoor wil inzetten, variëren van lagetemperatuur verwarming en geavanceerde gevelisolatie tot het deelnemen aan een geothermie-consortium.

Samen met een bouwbedrijf, woningcorporaties en de gemeente Drachten verkent Nij Smellinghe mogelijkheden om warm water op te pompen van twee kilometer diep en dat langs een warmtewisselaar te leiden, waarna het afgekoeld weer terugvloeit naar de warmtebron. “Het voordeel is dat het ophalen van aardwarmte geen gevolgen heeft voor de bodem, in tegenstelling tot het winnen van gas”, aldus Brouwers.

Verduurzaming van het bedrijfsproces

De initiatieven om te bouwen aan een duurzame toekomst stoppen niet bij het verduurzamen van het gebouw en het opwekken van energie. “We doen niet aan het opwarmen van eerder bereide maaltijden, maar koken vers. Dat is gezonder voor onze patiënt. We werken samen met lokale leveranciers en gebruiken verantwoorde producten. Met een composteermachine verandert het grootste deel van ons voedselafval in compost voor de moestuin van het ziekenhuis. Door nieuwe werkprocessen besparen we per jaar 500.000 plastic voedselverpakkingen. Veel lekkerder, en veel minder afval.”

Deze voorbeelden van verduurzaming zijn maar een deel van de veranderingen die het ziekenhuis voor ogen heeft. Vanzelfsprekend moeten ook de financiers zich comfortabel voelen bij de veranderingen die het ziekenhuis doorvoert. De afgelopen jaren ging dit goed. Het ziekenhuis schrijft zwarte cijfers.

“We hebben nog tien jaar om onze doelstelling energieneutraal te worden te realiseren. Met de combinatie van een gemiddelde patiënttevredenheid van 8,7 en een stabiel positief resultaat, kun je niet anders dan concluderen dat we op de goede weg zijn” zo besluit Brouwers.