Werkgevers weten nieuwkomers steeds beter te vinden

Lees alle feiten en ontwikkelingen in het rapport 'Werkgevers weten nieuwkomers steeds beter te vinden'.

Nieuwkomers zijn mensen die bescherming hebben aangevraagd als vluchteling, ‘asielzoekers’; mensen die bescherming hebben gekregen als vluchteling, ‘statushouders’; en Oekraïense vluchtelingen die bescherming in Nederland krijgen onder de Europese Richtlijn Tijdelijke Bescherming (RTB, 2001/55 EG). Eind 2024 waren naar schatting 88.000 nieuwkomers werkzaam, voor 2025 verwacht ABN AMRO een toename van 17.500 werkzame personen of 20 procent.

Personeelstekorten zorgen ervoor dat vluchtelingen vaker aan het werk komen, omdat werkgevers in een krappe arbeidsmarkt nieuw talent sneller een kans geven. De spanning op de arbeidsmarkt is hoog, met meer vacatures dan werklozen. Bijna alle sectoren hebben te maken met personeelstekorten, vooral in branches met veel instapbanen zoals de uitzendbranche, horeca, schoonmaak en groenvoorziening. Nieuwkomers kunnen helpen om de druk op de arbeidsmarkt te verlichten, zoals blijkt uit voorbeelden van werkgevers in dit rapport.

Beleid en regelgeving hebben een flinke impact op de arbeidsdeelname van nieuwkomers. Dit blijkt bijvoorbeeld uit de forse stijging van het aantal werkende asielzoekers sinds de zogenoemde ‘24-weken-eis’ is komen te vervallen. Het belang van regelgeving is ook zichtbaar in de ervaring van Oekraïense vluchtelingen in Nederland. Hun hoge arbeidsdeelname, rond 60 procent, laat zien wat mogelijk is als nieuwkomers vrije toegang tot de arbeidsmarkt krijgen.

Uiteenlopende bedrijven weten hun vacatures te vervullen door te werken met nieuwkomers. Uitzendbureaus en andere hr-dienstverleners koppelen vluchtelingen aan werkgevers; ze begeleiden werkgevers en kandidaten bij het aangaan van een arbeidsrelatie. Heroyam, bijvoorbeeld, is een uitzendbureau dat nieuwkomers bemiddelt. Untapped Talents helpt bedrijven om kandidaten uit asielzoekerscentra (azc’s) in dienst te nemen.

Oekraïense vluchtelingen vallen onder de Europese Richtlijn Tijdelijke Bescherming en krijgen in Nederland opvang, medische zorg en onderwijs voor minderjarige kinderen. Oekraïners hebben vrije toegang tot de arbeidsmarkt. Op 1 november 2024 bevonden zich 117.000 Oekraïners in Nederland, waarvan circa 92.000 in de leeftijd 15-65 jaar.

Oekraïense nieuwkomers hebben relatief vaak betaald werk. Bijna zes op de tien Oekraïners van 15-65 jaar, circa 55.000 personen, werkten op 1 november 2024 in loondienst. Dit blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). ABN AMRO verwacht dat het aantal werkzame Oekraïners verder stijgt, tot 65.000 aan het einde van 2025. Dat is een stijging van 18 procent, of 10.000 werkzame personen, vergeleken met eind 2024 (zie grafiek).

De stijging van het aantal werkzame Oekraïners heeft drie oorzaken: de arbeidsparticipatie van Oekraïners stijgt naarmate ze langer in Nederland zijn; het aantal Oekraïners in Nederland stijgt; en het aandeel Oekraïners in de werkzame leeftijd – 15-65 jaar – stijgt omdat de populatie relatief jong is, waardoor meer jongeren ingroeien dan ouderen afzwaaien.

Oekraïners werken vaak in de horeca, landbouw en groenvoorziening, maar ook in de detailhandel, schoonmaak en de sector vervoer en logistiek, laten cijfers van het Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen (UWV) zien. Meer dan de helft werkt voltijd (53 procent) en vaak via uitzendbureaus (38 procent). De uitzendbranche speelt een belangrijke rol bij de integratie van Oekraïners en andere nieuwkomers door laagdrempelig werk te bieden, als werkgever op te treden en doorstroom mogelijk te maken.

De ervaring van Oekraïense vluchtelingen in Nederland laat zien dat de arbeidsdeelname van nieuwkomers hoog kan zijn bij vrije toegang tot de arbeidsmarkt: rond 60 procent en stijgend. ABN AMRO gebruikt in deze analyse de arbeidsdeelname van Oekraïners als referentiepunt om het arbeidspotentieel van andere nieuwkomers te schatten, een methode die bijvoorbeeld ook in het rapport Ruimere werkmogelijkheden asielzoekers van Stichting Economisch Onderzoek (SEO) wordt toegepast.

Asielzoekers hebben bescherming aangevraagd als vluchteling en verblijven meestal in azc’s terwijl ze hun asielprocedure doorlopen. Deze nieuwkomers in de asielfase mogen niet zomaar werken in Nederland. Toch stijgt de arbeidsdeelname van asielzoekers sterk, vooral sinds een belangrijke belemmering is opgeheven.

Asielzoekers konden voorheen niet langer dan 24 weken in een jaar werken. Nadat de Raad van State (RvS) in november 2023 een streep haalde door deze zogenoemde ‘24-weken-eis’, is het aantal asielzoekers dat werkt fors gestegen: van circa 2.500 werknemers in 2023 naar circa 8.000 in 2024, een stijging van meer dan 200 procent, blijkt uit gegevens verstrekt door het UWV op aanvraag van ABN AMRO (zie grafiek). Voor 2025 verwacht ABN AMRO een verdere netto toename van 25 procent of 2.000 werkzame asielzoekers.

Asielzoekers hebben nog wel de beperking dat ze pas mogen werken als ze zes maanden in de asielprocedure zijn, die meestal zeven weken na aankomst in Nederland start. Bovendien moet de werkgever een tewerkstellingsvergunning (twv) aanvragen. Als deze beperkingen zouden verdwijnen, kan het arbeidspotentieel van deze nieuwkomers in de asielfase sneller en meer volledig worden bereikt. Dat levert extra welvaart op, zoals bijvoorbeeld blijkt uit eerdergenoemde rapport van SEO.

Het totale arbeidspotentieel van asielzoekers bestaat uit zo’n 21.000 personen, schat ABN AMRO. Wanneer asielzoekers vrije toegang zouden hebben tot de arbeidsmarkt, zoals Oekraïense vluchtelingen, dan komt dit totale arbeidspotentieel in beeld. De schatting is gebaseerd op het totaal van 55.000 in Nederland aanwezige asielzoekers, het cijfer van het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) in juni 2025. Verdere aannames: een aandeel van 75 procent aan 15-65-jarigen, geschat op basis van COA-data; en een potentiële arbeidsdeelname van 50 procent, geschat op basis van de ervaring van Oekraïense vluchtelingen die kort in Nederland zijn. Deze berekening dient ter illustratie van het onbenut arbeidspotentieel onder asielzoekers.

Dit grote onbenutte arbeidspotentieel biedt kansen voor werkgevers om talent te vinden onder asielzoekers. Organisaties zoals Untapped Talents spelen een cruciale rol door bedrijven te helpen bij het vinden en begeleiden van asielzoekers. Ook het COA helpt bewoners van azc’s via zogenoemde ‘Meedoenbalies’. Dit zijn centrale plekken in het azc waar bewoners terecht kunnen voor verschillende activiteiten en (vrijwilligers)werk. Deze aanpak biedt niet alleen een oplossing voor personeelstekorten, maar bevordert ook de diversiteit en inclusiviteit. Hierdoor vergroten bedrijven hun sociale impact wat vaak een vereiste is voor opdrachten vanuit de overheid.

Statushouders zijn mensen die bescherming hebben gekregen als vluchteling in Nederland. Ze hebben een tijdelijke verblijfsvergunning van meestal vijf jaar gekregen en vrije toegang tot de arbeidsmarkt. Statushouders volgen een verplicht inburgeringstraject om de Nederlandse taal en cultuur te leren kennen. Statushouders weten werk en integratie vaker te combineren.

Op korte termijn kan de arbeidsdeelname van statushouders belemmerd worden door de intensieve inburgeringscursussen, die doorgaans overdag plaatsvinden. Desondanks stijgt de arbeidsdeelname van statushouders aanzienlijk en zal naar verwachting blijven stijgen. De vernieuwde Wet inburgering uit 2021 speelt een rol bij de toenemende arbeidsdeelname omdat deze meer participatie vereist tijdens de inburgering; dit komt de werkgelegenheid ten goede. Omdat asielzoekers vaker werken zal de arbeidsdeelname van statushouders daarnaast een extra impuls krijgen. De verwachting is namelijk dat werkzame asielzoekers blijven werken wanneer ze status krijgen.

Uit cijfers van het CBS blijkt dat recente cohorten statushouders sneller werk vinden in vergelijking met hun voorgangers (zie grafiek). Van de statushouders die in 2020 hun status kregen, had bijvoorbeeld 31 procent na drie jaar een baan; van de 2018-groep was dit nog 21 procent na drie jaar. Voor alle cohorten geldt dat hun arbeidsdeelname toeneemt naarmate ze langer in Nederland zijn. Cohort 2022 begon bijvoorbeeld met 7,3 procent arbeidsdeelname, wat een jaar later al 12,2 procent was. De verwachting is dat de arbeidsdeelname van statushouders blijft stijgen, per jaar en per cohort.

ABN AMRO schat, op basis van CBS-data over de cohorten 2019 tot en met 2024, het aantal statushouders in de leeftijdscategorie 15-65 jaar op 87.000 tegen het einde van 2024. De geschatte arbeidsdeelname begint bij 10 procent voor cohort 2024 en bedraagt 44 procent na vijf jaar voor cohort 2019. Het aantal werkzame statushouders eind 2024 bedroeg naar schatting 25.000; ABN AMRO verwacht dat in 2025 nog eens 5.500 extra nieuwkomers met vluchtelingenstatus aan het werk gaan, een stijging van 22 procent.

Voorbeelden van diverse bedrijven, groot en klein, laten zien hoe het arbeidspotentieel en talent van statushouders effectief kan worden ingezet, op voorwaarde dat werkgevers rekening houden met de eisen van inburgering, waardoor statushouders werk en inburgering kunnen combineren. Hoveniersbedrijf ‘De Groene Brug’ vond in statushouders hardwerkende werknemers in tijden van krapte op de arbeidsmarkt. UMC Utrecht biedt een oriëntatieprogramma voor statushouders in de gezondheidszorg, dat hen voorbereidt op banen in deze sector. Het Reboot-programma van ABN AMRO biedt statushouders een nieuwe carrière die past bij hun opleidingsniveau en achtergrond, ondersteund door coaching en training.

Verschillende factoren dragen bij aan de hogere arbeidsdeelname van nieuwkomers. De arbeidsmarkt is krap, wat werkgevers motiveert om het arbeidspotentieel van nieuwkomers te benutten. Initiatieven zoals Tent Nederland en Refugee Talent Hub brengen werkgevers en vluchtelingen bij elkaar, met betaald werk als doel. Werken met nieuwkomers brengt ook specifieke uitdagingen met zich mee, waaronder taal- of cultuurverschillen die overbrugd moeten worden. Vanuit werkgevers zijn diverse initiatieven gestart die hierbij helpen, bijvoorbeeld via het kennisplatform NLwerktaanwerk.nl van werkgeversorganisaties VNO-NCW en MKB Nederland.

Werkgevers die met nieuwkomers werken, kunnen aanspraak maken op verschillende subsidieregelingen en fiscale voordelen. Voor de groep statushouders is er bijvoorbeeld de Subsidieregeling Ondersteuning Werkgevers (SOWIS). Een overzicht van subsidieregelingen en fiscale voordelen is te vinden via de Werkwijzer Vluchtelingen van de Sociaal Economische Raad (SER). Werken met nieuwkomers werkt positief uit op de zogenoemde Social Return on Investment (SROI). Bedrijven die een aanbesteding hebben gewonnen van een overheidsinstelling krijgen SROI-doelstellingen mee die ze kunnen behalen door baankansen te creëren voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt, waaronder nieuwkomers. Het voldoen aan SROI-doelen kan de kans op toekomstige overheidsopdrachten vergroten.

De rest van dit rapport gaat dieper in op de verschillende groepen nieuwkomers en hun ervaringen op de arbeidsmarkt. We gebruiken voorbeelden van uiteenlopende organisaties die werken met nieuwkomers: Vebego Groen, Vermaat Catering, Landgoed Zonheuvel, hoveniersbedrijf De Groene Brug, UMC Utrecht en ABN AMRO.

Lees alle feiten en ontwikkelingen in het rapport 'Werkgevers weten nieuwkomers steeds beter te vinden'.

Lees meer sectoroverstijgende artikelen

Naast de ontwikkelingen en kansen die zich in specifieke sectoren voordoen, zijn er ook volop actuele zaken die effect hebben op alle sectoren. Van klimaatbeleid en verkiezingen tot personeelstekorten en grondstoffenprijzen.

Bekijk alle artikelen