Varkenspest geeft liquiditeit varkenshouderij boost

De liquiditeit van varkensbedrijven is in 2019 sterk verbeterd. De rekening-courant van het gemiddelde bedrijf bereikte in december een top van 81.000 euro. Dat is aanzienlijk hoger dan december 2018 met een stand van 7.000 euro negatief, een jaar waarin de liquiditeit sterk daalde door lage prijzen voor biggen en vleesvarkens en hoge voerkosten.

Begin 2019 startte nog moeizaam maar in mei werd de rekening-courant weer positief dankzij hogere prijzen van biggen en vleesvarkens. De stijging was een gevolg van de grotere vraag naar varkensvlees uit China. Daar is de varkensstapel vorig jaar naar schatting gehalveerd door de Afrikaanse varkenspest. Maar ook andere Oost-Aziatische landen hebben te kampen met de ziekte en hebben daardoor een grotere importbehoefte. Vooral vanaf augustus is het hard gegaan. Eerst door hogere vleesvarkensprijzen en in het vierde kwartaal door hogere biggenprijzen, die beiden piekten in december.

In het tweede kwartaal lagen de biggenprijzen ook op een hoog niveau. Dat leidde voor zeugenbedrijven tot een opbrengstverbetering maar een kostenstijging voor vleesvarkensbedrijven. De opbrengstprijzen voor vleesvarkens stegen in het tweede kwartaal flink. Dat prijsniveau werd vastgehouden tot in november met een eindsprint in december, waardoor ook de liquiditeitspositie van vleesvarkensbedrijven verder verbeterde.

De uitgaven waren in het grootste deel van het jaar ook hoger dan in 2018, vooral door iets hogere voerkosten en op vleesvarkensbedrijven voor aankoop van biggen. Verder hebben de varkensbedrijven meer geld besteed aan investeringen. Daarvoor wordt naast de inzet van eigen middelen uit de kasstroom meestal ook geld aangetrokken van banken. Daardoor hebben hogere investeringen invloed op de inkomende en uitgaande kasstroom.

De stand van de rekening courant is een resultante van de bij- en afschrijvingen. Ook neveninkomsten en privé-uitgaven zijn in het saldo verwerkt. Een laag saldo betekent niet automatisch dat een bedrijf betalingsproblemen heeft. Aflossingen van leningen en investeringen hebben ook invloed op de rekening courant. Daarnaast hebben bedrijven naast leningen ook een kredietfaciliteit in rekening courant die ruimte biedt om rood te staan.

Fluctuaties zijn vooral zichtbaar in de zeugenhouderij omdat vleesvarkensbedrijven de schommelingen vaak kunnen opvangen via meebewegende biggenprijzen. De groep ‘gesloten varkensbedrijven’ met zowel zeugen als vleesvarkens, heeft ook te maken met grote schommelingen in de liquiditeitspositie omdat zij vooral afhankelijk zijn van de verkoopprijzen van vleesvarkens die op het eigen bedrijf eerst als biggen zijn geboren en opgefokt. Deze groep heeft in 2019 de grootste liquiditeitsverbetering gerealiseerd.

De rekening-courantpositie van het gemiddelde zeugenbedrijf is in de loop van 2019 ook verbeterd, maar staat eind december nog altijd negatief op -45.000 euro. Dat is wel bijna de helft gunstiger dan de -88.000 euro ultimo 2018, maar ogenschijnlijk tegenvallend. Wel zijn crediteurenposities verder afgebouwd. Aantrekkende biggenprijzen zijn de belangrijkste oorzaak van deze verbetering. In het voorjaar was de prijsstijging sterker dan gebruikelijk. In het derde kwartaal hebben de biggenprijzen iets terrein prijsgegeven, maar gingen in het vierde kwartaal weer verder omhoog.

Ook de rekening-courantpositie van het gemiddelde vleesvarkensbedrijf is in 2019 gestegen. Dat was vooral te danken aan hogere verkoopprijzen voor vleesvarkens in het tweede halfjaar. In het eerste halfjaar waren ze in verhouding tot de aankoopprijzen van biggen te laag voor liquiditeitsgroei. In december maakte de extreem hoge biggenprijs een voorlopig einde aan de stijging van de rekening-courant. Ultimo december was de stand 54.600 euro. Dat is een netto-verbetering van circa 37.000 euro over geheel 2019.

Vooruitzichten blijven gunstig

Wij verwachten een gunstige markt en positieve liquiditeitsontwikkeling voor varkensbedrijven in 2020. Ook in de komende jaren verwachten wij gunstige markomstandigheden. De enorme vraag naar varkensvlees vanuit China in aanloop naar het Chinese Nieuwjaar (25 januari) is nu afgezwakt. Chinezen eten sowieso al graag varkensvlees, maar zeker op die feestdagen. Een prijscorrectie was daarom te verwachten. Begin november lag de marktprijs in China op 5 euro per kg levend gewicht; dit was bij de jaarwisseling weliswaar gezakt naar 4,30 euro per kg levend gewicht, maar dat is nog altijd een hoog niveau. Nu ook onze eigen feestdagen achter de rug zijn, is een prijsverlaging in eigen land voor de hand liggend. De prijsdaling in Nederland is wel fors, afgezet tegen de marktontwikkelingen.

Zolang er in Nederland geen Afrikaanse varkenspest is, is het te verwachten dat de marktprijs op een hoog niveau ligt. De vraag is wereldwijd groot, en kan voorlopig niet ingevuld worden door extra productie. China heeft de varkenspest nog lang niet onder controle, ondanks dat er grootschalige bedrijven zijn die met extreme hygiënemaatregelen op een moderne manier varkens houden. Wij gaan er van uit dat marktherstel nog enkele jaren zal duren. Het duurt nu eenmaal minstens enkele jaren voordat er grote aantallen fokdieren beschikbaar zijn voor de productie van moederdieren, die vleesvarkens voortbrengen. Varkensvoer zal naar verwachting in 2020 duurder zijn dan in de tweede helft van 2019. Dat zal de marges wat verminderen maar is geen echte spelbreker. De ontwikkelingen rond het coronavirus kunnen tijdelijk van invloed zijn maar het is nog te vroeg om daarover verwachtingen uit te spreken.

Het einde van de gedoogregeling voor bedrijven die met alternatieve maatregelen voldeden aan het Besluit Emissiearme Huisvesting, per 31 december 2019, zal geen effect hebben op de marktprijzen. Het aantal varkens in Nederland is daardoor nauwelijks veranderd. De Saneringsregeling varkenshouderij heeft met ca. 500 locaties veel inschrijvingen opgeleverd. Bij die keuze spelen in eerste instantie geuroverlast en afstand tot woningen een rol. Maar ook de schuldpositie (solvabiliteit), staat van gebouwen en de opvolgingssituatie. Voor die subsidieregeling is dusdanig veel belangstelling dat de minister extra geld vrij maakt. De feitelijke krimp zal niet eerder dan eind 2020 beginnen en doorlopen tot voorjaar 2021. De krimp zal nauwelijks effect hebben op de vleesprijzen, omdat prijsvorming vooral beïnvloed wordt door ontwikkelingen op de Europese en wereldwijde markt. Nederland is daarin met een aandeel van acht procent een relatief beperkte speler. Wel zal mestmarkt er door kunnen ontspannen met lagere mestafzetkosten als gevolg.

Meer informatie

Voor nadere informatie over deze liquiditeitsbarometer en over de belangrijkste pijlers van de kasstroom verwijzen wij graag naar de publicatie op Agrimatie van Wageningen Economic Research.

Deze liquiditeitsmonitor is tot stand gekomen als publiek private samenwerking tussen Wageningen Economic Research, Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, Agrifirm en ABN AMRO.

De data zijn afkomstig van het Bedrijveninformatienet van Wageningen Economic Research. Het doel is om de verkregen inzichten te delen en ondernemers te ondersteunen in hun bedrijfsvoering.