Personaliseren van medicijnen heeft de toekomst

In de afgelopen jaren hebben nieuwe medicijnen een revolutie teweeggebracht in de wijze waarop kankerpatiënten worden behandeld. Deze medicijnen zijn echter doorgaans kostbaar en slechts effectief bij ongeveer de helft van de populatie. Het besluit van de Nederlandse Vereniging van Oncologen betreft het aanscherpen van de criteria; pas bij een verwachte effectiviteit van 40 procent wordt het medicijn toegelaten, waar dit tot op heden 30 procent was.

De nieuwe medicijnen waar het besluit betrekking op heeft, worden vaak ‘dure’ medicijnen genoemd; ze worden alleen binnen de ziekenhuizen gebruikt en kosten per patiënt meer dan 50.000 euro. Het besluit van de oncologen is zowel vanuit menselijk als financieel perspectief begrijpelijk. Als maar 30 procent van de medicijnen effectief is, wordt bij mogelijk 70 procent slechts schade aangericht daarnaast zijn de kosten astronomisch. In 2022 bedroegen de uitgaven aan dure medicijnen maar liefst 2,6 miljard euro, waarvan 57 procent voor medicijnen tegen kanker.

Waar tot nu toe nog sprake is van een generieke methode voor het al dan niet toedienen van medicijnen, is hier een meer nauwkeurige techniek bijgekomen: DNA-sequencing. Op basis hiervan kunnen patiënten worden behandeld op basis van hun unieke kenmerken en wordt rekening gehouden met de individuele variabiliteit in genen, omgeving en levensstijl van de patiënt. Met deze zogenoemde vorm van personalized medicine kunnen artsen en onderzoekers nauwkeuriger voorspellen bij welke patiënten het medicijn het meest effectief zal zijn. Twintig jaar geleden was het uitlezen van het DNA nog een buitengewoon dure aangelegenheid: de kosten konden oplopen tot meer dan 1 miljoen euro en daarmee was maatwerk te duur. In Nederland liggen deze kosten inmiddels rond de 300 euro, zodat de kosten voor medisch maatwerk ook sterk kunnen dalen.

De verschillen in werking tussen de verschillende medicijnen is enorm, het varieert tussen de 25 en 70 procent. Een getal plakken op de mogelijke verbetering is daarmee lastig. Uitgaande van een percentage van 25% zou dit voor het jaar 2022 hebben geleid tot een besparing van 664,5 miljoen euro. Wel dienen bij DNA-sequencing meer diagnoses binnen of buiten het ziekenhuis gedaan te worden, maar de extra kosten hiervan zijn naar verhouding zeer beperkt. Daarnaast zou door het verbeteren van de diagnostiek en het daarmee terugdringen van het aantal zinloze behandelingen nieuwe therapieën op de markt toegelaten kunnen worden die voor een zeer beperkte groep patiënten geschikt zijn; ze worden dan immers slechts zeer gericht ingezet voor de patiënten waarbij ze daadwerkelijk effect hebben. In dat geval kunnen de oncologen de recente aanscherping weer laten vieren.

Personalized medicine kan een cruciale rol spelen bij het verbeteren van therapieën en terugdringen van bijwerkingen, evenals het verlagen van de enorme uitgaven aan dure medicijnen. Bovendien bieden personalized medicines ook voor niet-oncologische aandoeningen aanzienlijke voordelen op de korte en lange termijn; vooral voor chronische en complexe ziekten kunnen de bijwerkingen van medicijnen sterk teruggedrongen worden.

• fd, Artsen gaan minder nieuwe medicijnen tegen kanker voorschrijven
• Wikipedia, Gepersonaliseerde geneeskunde
• ZonMw, Personalised Medicine
• Genome, The Cost of Sequencing a Human Genome
• Pfizer, Uitgaven aan dure geneesmiddelen
• Zorgcijfersdatabank, Kosten Medisch specialistische zorg
• Zorgcijfersdatabank, Totale zorgkosten Zorgverzekeringswet Medisch specialistische zorg
• NOS, Studie: patiënten met uitgezaaide kanker profiteren niet altijd van nieuwe medicijnen
• ABN AMRO-publicatie, Dure medicijnen verdringen wijkverpleging
• ABN AMRO-publicatie, Strengere wetgeving brengt levering medische hulpmiddelen in gevaar
• Anja van Balen, ABN AMRO Sector Banker Healthcare
• Amad Khan, ABN AMRO Sectoranalist Healthcare, Technologie, Media & Telecom en Zakelijke Dienstverlening

Lees verder in de sector Zorg

In de komende jaren verandert de sector om meer zorg te kunnen leveren met minder middelen. De vraag naar zorg neemt verder toe door vergrijzing terwijl nauwelijks meer zorgpersoneel aangetrokken kan worden. Innovatie en samenwerking maken het werk makkelijker en leuker, waardoor de zorgverlening houdbaar en van hoge kwaliteit blijft.

Bekijk alle artikelen