Houd grip op je bedrijfsoverdracht met certificering van aandelen

Bij de oprichting van een bv geeft de bv aandelen uit aan de oprichter. Deze oprichter wordt vaak de directeur-grootaandeelhouder (dga). Als dga ben je niet alleen aandeelhouder, maar ook directeur in dienst van je eigen bedrijf.

De belangrijkste besluiten worden genomen door de algemene vergadering van aandeelhouders (ava). Hier wordt beslist over zaken als de benoeming van bestuurders, maar ook of en hoeveel dividend wordt uitgekeerd. Het bestuur moet handelen in het belang van de bv en is verantwoordelijk voor het dagelijks bestuur. Daarnaast maakt het bestuur plannen voor de toekomst.

Zolang aandeelhouders en bestuurders dezelfde personen zijn of dezelfde belangen hebben, is er niet zoveel aan de hand. Maar dit kan veranderen als het aantal aandeelhouders groeit of de samenstelling wijzigt. Denk aan een situatie waarbij de ene aandeelhouder graag dividend ontvangt en de ander de winst liever investeert in het bedrijf. Dat komt bijvoorbeeld voor wanneer een dga aandelen overdraagt aan de volgende generatie. Niet ieder kind is dan actief in het familiebedrijf, wat kan leiden tot verschillen in belangen. Andere situaties met mogelijke conflicterende belangen:

• Een overdrager blijft als aandeelhouder of schuldeiser nog een groot financieel belang houden in de bv.
• Een dga wil zijn kinderen al in een vroeg stadium vermogen op laten bouwen via de bv, zonder zeggenschap te geven.
• Een dga wil aandelen uitgeven aan belangrijke werknemers of sleutelfunctionarissen om ze te binden, zonder ze zeggenschap te geven.

Met het certificeren van aandelen kunnen dit soort problemen worden voorkomen.

Als aandeelhouder heb je twee rechten: het recht op zeggenschap (stemrecht) en het recht op economisch belang (dividend en/of de opbrengst bij verkoop van de aandelen). Bij certificering worden deze rechten gesplitst. Dit gebeurt via een stichting administratiekantoor (STAK). De aandelen worden overgedragen aan de STAK. De stichting geeft certificaten van aandelen uit. Deze certificaten vertegenwoordigen het economisch belang bij de onderneming. De stichting krijgt het stemrecht en daarmee de zeggenschap.

Door in het bestuur van de STAK plaats te nemen behoudt de dga de zeggenschap. De dga kan bijvoorbeeld nog steeds bestuurders benoemen of ontslaan. Vaak worden daarnaast nog een of twee vertrouwenspersonen als medebestuurders aangewezen.

In de statuten van de stichting staat wie de opvolgers zijn of hoe de opvolging wordt geregeld. Dit is belangrijk, bijvoorbeeld als de dga komt te overlijden. De certificaten vererven wel, maar de erfgenamen krijgen geen zeggenschap. Dit bevordert de continuïteit van de onderneming. Wanneer de bv dividend uitkeert, is de STAK verplicht deze winst door te geven aan de certificaathouders.

De afspraken tussen de STAK en de certificaathouders worden vastgelegd in de administratievoorwaarden. Dit document bevat de spelregels hoe met de certificaten wordt omgegaan. Zo kan er bijvoorbeeld worden vastgelegd dat een certificaathouder die een certificaat wil verkopen, deze eerst aan een medecertificaathouder moet aanbieden. De administratievoorwaarden kunnen op maat worden gemaakt.

• Niet royeerbare certificaten: hier ligt de sleutel bij het bestuur van de STAK. De certificaten kunnen niet zomaar worden omgezet in aandelen.
• Royeerbare certificaten: deze kunnen wel worden omgewisseld in aandelen, op verzoek van de certificaathouder maar alleen als aan bepaalde voorwaarden is voldaan. Denk aan een situatie waarbij alle verplichtingen richting de overdragende dga zijn nagekomen.

Als een dga zijn aandelen onderbrengt in een STAK, wordt geen belasting geheven. De claim van de fiscus moet wel behouden blijven.

Een certificering als beschermingsconstructie geeft rust. Aan de andere kant heeft de certificaathouder maar weinig rechtsmiddelen bij een conflict met het bestuur van de STAK. Als een certificaathouder vindt dat het bestuur wanbeleid voert, kan hij royement via de rechter proberen af te dwingen. In de praktijk blijkt dat vaak lastig en niet snel succesvol.

Bij de inrichting van de statuten en de administratievoorwaarden van de STAK is het cruciaal om vooruit te denken over mogelijke situaties. Een voorbeeld is wat er gebeurt na het overlijden van een dga. Er moet dan belasting betaald worden, waardoor er behoefte ontstaat aan dividend. De medewerking van het bestuur van de STAK om dividend uit te keren is dan noodzakelijk. Denk ook aan een situatie waarbij de fiscale regelgeving verandert. Stel dat een certificaathouder belasting moet betalen vanwege het bezit van certificaten en het STAK-bestuur geen dividend wil uitkeren. Dit kan financiële problemen veroorzaken voor de certificaathouder.

Het is daarnaast niet ongebruikelijk om in het bestuur van de STAK ook een vertegenwoordiger van de certificaathouders te benoemen.

Sinds 2012 kun je naast certificaten ook kiezen voor stemrechtloze aandelen. Ook hier is sprake van een knip tussen de zeggenschap en de financiële rechten. Bij stemrechtloze aandelen mag de houder deelnemen aan de vergaderingen van de aandeelhouders, maar zonder stemrecht. Een ander verschil is dat certificaten van aandelen zonder tussenkomst van de notaris kunnen worden overgedragen. Op dit soort onderdelen is certificering flexibeler dan het werken met stemrechtloze aandelen. Bij stemrechtloze aandelen is notariële tussenkomst wel vereist.

Het certificeren van aandelen kan bedrijfsopvolging makkelijker laten verlopen. Maar het is geen wondermiddel voor alle denkbare problemen. Het is ook belangrijk om alle belangen mee te wegen, draagvlak te creëren en om goed te blijven communiceren.