Watervervoer kan verduurzaming stadsdistributie helpen
Elektrificatie speelt een belangrijke rol bij de verduurzaming van het vervoer van goederen in grote steden. Als hier echter eenzijdig de nadruk op wordt gelegd, kan dit een valkuil zijn. De drukte in de stad blijft en kades en bruggen blijven overbelast door het gewicht van het transport. Vervoer over water biedt een interessante aanvulling op de distributie.
Dat blijkt uit onderzoek dat is uitgevoerd door Katja Gnodde van de Hogeschool van Amsterdam in samenwerking met ABN AMRO.
Vervoer over water wint bovendien aan kracht wanneer dit gecombineerd wordt met het inzetten op deelmobiliteit, zoals Mobility-as-a-Service initiatieven. Dan zijn immers minder personenauto's nodig en kunnen van de vrijgekomen parkeerplaatsen overslagplekken aan de kades worden gemaakt. Zo wordt duurzaam en efficiënt gebruik gemaakt van de verschillende typen vervoer. Om deze kans te benutten, moeten echter door zowel overheden als ondernemers de nodige stappen gezet worden.
Voor dit onderzoek is literatuuronderzoek gedaan en zijn veertien interviews gehouden met specialisten en betrokken partijen, zoals Transport en Logistiek Nederland, gemeente Amsterdam, CE Delft en bedrijfseconoom Walther Ploos van Amstel.
Vervoer over water kansrijk
Elektrisch stadsvervoer wordt in veertig Nederlandse steden ingezet om de CO2-uitstoot terug te dringen en de klimaatdoelstellingen te halen. Dit is te lezen in de Green Deal Zero-emissie Stadslogistiek.
Daarbij moet gewaakt worden voor een te eenzijdige benadering. Zo is met de toename van stadsverkeer de belasting van de kades en bruggen in de loop der jaren groter geworden, wat tot schade en tot meer overlast door reparatiewerkzaamheden leidt. Dat probleem verdwijnt niet door elektrificatie. "Elektrische busjes zijn door het grote gewicht van accu's immers niet lichter geworden", stelt Bart Verweijen van Zoev City, dat goederenvervoer over het water faciliteert.
Bovendien is de laadinfrastructuur nog niet voldoende in steden om te voldoen aan de vraag, blijkt uit een publicatie van Transport en Logistiek Nederland uit 2020.
Het is dan ook van belang dat meerdere wegen worden bewandeld. Daarbij zien diverse betrokken partijen kansen in vervoer over water. Daaraan is immers geen gewichtsbeperking verbonden – zoals bij wegvervoer – en het ontlast kades en bruggen. Dit bevestigt Thomas Vernooij, strategisch beleidsadviseur van de gemeente Amsterdam. "Als een stad als Amsterdam de kades wil ontlasten, de leefbaarheid wil verhogen, verkeersbewegingen en CO2-uitstoot wil verminderen, dan ligt water voor de hand." Verder kunnen met vervoer over water soms net die plekken worden bereikt, waar busjes niet kunnen komen, stelt Verweijen.
Nodige stappen zetten
Om de potentie van vervoer over water te benutten moeten wel de nodige stappen worden gezet. Zo geven meerdere geïnterviewden aan dat transport over water voor ondernemers pas vanaf een bepaalde schaalgrootte interessant wordt. "Hiervoor is vereist dat vervoerders vaste routes kunnen varen langs meerdere afnemers", stelt Lars Broersen, projectleider bij de Green Wave Urban Transport, een dochterbedrijf van binnenvaartrederij Tesco.
Om meer schaal te bereiken moet ruimte worden gecreëerd voor meer boten en moeten kades worden vrijgemaakt om te kunnen laden en lossen, zo stellen de ondervraagden.
Om de totale ruimte in de steden efficiënter te gebruiken is een gezamenlijke en integrale visie nodig van de gemeente en logistieke partijen: zoals groothandels, leveranciers en vervoerders. Bij zo'n integrale visie is het gezamenlijk bewerkstelligen van verduurzaming van de stadsdistributie het doel.
Duidelijke routekaart nodig
Tot dusver mist in Amsterdam de integrale visie, zo blijkt uit de interviews. Ondernemers hebben behoefte aan een duidelijke routekaart waarin de vervolgstappen voor de komende jaren per stad concreter worden toegelicht. "Tot op heden is het wending op wending, waardoor het nu minder betrouwbaar is om te investeren", zegt Broersen. "Als die routekaart er strakker had gestaan, dan was het gemakkelijker geweest om naar een zero-emissie stadslogistiek te gaan."
Zo blijkt uit het onderzoek dat er onduidelijkheid is bij ondernemers over de omvang van zero-emissie zones en het ontbreken van wet- en regelgeving bij transport over water. Dit zorgt voor vertraging in de realisatie van duurzame stadsdistributie. Voor elke stad is hierin maatwerk vereist, omdat de infrastructuur overal anders is ingericht.
Daarbij blijkt dat er zonder stimulering, overheidssturing en wet- en regelgeving de CO2-doelstellingen van het Klimaatakkoord niet worden behaald. Dat ziet ook de gemeente Amsterdam, "Uiteindelijk heb je die samenwerking tussen de gemeente en ondernemers nodig. Ondernemers willen graag investeren in vernieuwing, maar de markt heeft de overheid nodig om de regels gesteld te krijgen voor mogelijke investeringen", stelt Vernooy.
Naast het brengen van duidelijkheid voor de overheid is ook ketensamenwerking een voorwaarde voor succesvolle verduurzamingen van de stadsdistributie. Dit stelt Cor Gerritsen, medeoprichter van adviesbureau Zero Waste Foundation.
Hij wijst op fragmentatie van verschillende initiatieven. "Als we niet meer geregisseerd gaan samenwerken dan zie je onsamenhangende groei van allerlei goed bedoelde initiatieven die niet leiden tot het meer autoluw maken en efficiënter indelen van de stadslogistiek", aldus Gerritsen.
Adaptieve aanpak
De ondernemers pleiten voor meer regie vanuit de gemeente, maar tegelijkertijd moet er wel ruimte zijn voor een adaptieve aanpak, waarbij de ondernemers constant hun ideeën met de gemeente kunnen delen. Met een dergelijke aanpak wordt rekening gehouden met onzekerheid en blijft ruimte voor flexibiliteit. Beleidswetenschapper Charles Lindblom pleit voor een "stap-voor-stap-proces, met een kader voor de lange termijn. Waarbij dat kader voor de lange termijn niet boterzacht is, maar ook niet in beton is gegoten."
Veel zaken spelen een rol, en de aanwezige infrastructuur zal bepalen welke route een gemeente kan inslaan. Uit het onderzoek kan geconcludeerd worden dat alleen elektrificatie over de weg niet voldoende is, "Er is niet één oplossing voor alles, samenwerken en bundelen geven de doorslag", aldus Frans Wilhelmus, senior relatiemanager transport en logistiek bij de ABN AMRO. En voor de gemeenten die de juiste infrastructuur hebben, is vervoer over water een interessante optie om verder te verkennen.
Over de auteur
Sonny Duijn is sectoreconoom Thema’s bij ABN AMRO. Hij doet en coördineert onderzoek over sector-overstijgende thema’s die (ondernemers in) meerdere sectoren verbinden.
Lees verder in de transport- en logistieksector
Na een lastig jaar, waarin de internationale handel afnam door een snelle afbouw van overtollige voorraden, heeft de transportsector een voorzichtig herstel ingezet. Begin 2024 stegen zowel in de containervaart als in de luchtvaart de goederenvolumes. Dankzij de aantrekkende economische groei kan de sector verder herstellen. Het herstel wordt echter geremd door een lagere vraag naar bouwmaterialen. Intussen krijgt het wegvervoer de komende jaren te maken met een stapeling van milieuregels.
