Stikstofproblematiek is rem op herstel van coronaklap

Het is geen toeval dat deze oproep nu komt. Investeren in bouwprojecten is een beproefd middel om de economie te stimuleren in zware tijden. Hierbij wordt meestal eerst en vooral ingezet op investeringen in de infrastructuur, omdat de overheid bij ongeveer 75 procent van deze projecten de opdrachtgever is.

In de financiële crisis nam de overheid het voortouw via de Crisis- en herstelwet die in maart 2010 werd ingesteld. Daarmee werden grote infraprojecten naar voren gehaald, zoals de ondertunneling van de A2 bij Maastricht, de renovatie van de A12 bij Ede en de N18 Varsseveld-Enschede. De investeringen in de infrastructuur namen daardoor vanaf het vierde kwartaal van 2010 sterk toe. De opleving duurde tot en met het vierde kwartaal van 2011. In 2012 vielen de investeringen in de infrastructuur weer sterk terug, mede vanwege de bezuinigingen op infrastructurele projecten door lagere overheden. Dit is in onderstaande grafiek te zien. Deze periode bracht niet alleen positieve ontwikkelingen. Bouwers hebben in deze tijd door de nieuwe contractvormen steeds meer risico’s op zich genomen, waardoor door hen ook grote verliezen zijn geleden op infraprojecten.

De bouw heeft op het moment potentieel veel ruimte om meer te produceren, want sinds het najaar van 2019 zit de stikstofproblematiek de sector stevig in de weg. Vanwege de beperkingen die zijn opgelegd aan de stikstofuitstoot is het moeilijker geworden om bouwprojecten te starten die veel stikstof uitstoten, zoals de aanleg van wegen.

De stelling dat de stikstofuitstoot nu minder zou zijn omdat delen van de economie door het coronavirus stilliggen, is echter voorbarig. Het zijn op dit moment juist de cafés, restaurants en winkels die de grootste klappen krijgen als gevolg van de maatregelen om het coronavirus in te dammen. Net als de luchtvaart als gevolg van de sterke afname in het toerisme. Dit zijn niet de sectoren die bekend staan om hun hoge stikstofuitstoot.

Volgens het Rijksinstituut voor de Volksgezondheid en Milieu (RIVM) zorgt de landbouw voor 46 procent van de stikstofuitstoot, gevolgd door het buitenland met 32,3 procent en het wegverkeer met 6,1 procent. Voorlopig is er geen reden om aan te nemen dat de landbouw de productie terug zal schroeven. Of en in hoeverre de bijdrage uit het buitenland zal dalen, is voorlopig onduidelijk. De afname van de uitstoot van het wegverkeer is deze week al ingezet doordat de maximumsnelheid op snelwegen overdag is verlaagd naar 100 kilometer per uur. Daarnaast werken veel werknemers nu thuis en wordt het nog rustiger op de weg, al kan het vrachtverkeer toenemen doordat er meer online wordt gewinkeld in plaats van in de fysieke winkel. De bijdrage zal beperkt zijn vanwege de lage bijdrage die het wegverkeer nu al heeft.

Om de bouwactiviteit op korte termijn op te schroeven, zijn meer maatregelen nodig. Gezien de verregaande economische maatregelen die het kabinet nu bereid is te nemen en waarbij bovendien op tal van vlakken bestaande criteria worden verruimd, is het meest te verwachten van noodmaatregelen die de stikstofbeperkingen even buiten spel zetten.

In Headlines & Insights geeft ABN AMRO duiding bij het nieuws.

• BNR, ‘Start nu de bouwmotor op en red de economie’
• Madeline Buijs, ABN AMRO sectoreconoom, madeline.buijs@nl.abnamro.com
• Petran van Heel, ABN AMRO sector banker Bouw, petran.van.heel@nl.abnamro.com
• ABN AMRO-publicatie, Miljardenschade verwacht door stikstof en PFAS
• ABN AMRO-publicatie, Faalkosten in de bouw lopen jaarlijks op tot miljarden euro’s