Herstel Afsluitdijk toont belang bouwvoorbereiding

Hierdoor gaat het project volgens vakblad Cobouw mogelijk honderden miljoenen euro’s meer kosten dan begroot en verschuift de opleverdatum drie jaar. De bouwsector wordt al jaren geconfronteerd met grootschalige infraprojecten waar veel discussie is over de benodigde budgetten, het aantal inschrijvers, de inschrijfprijs en wie de risico’s moet dragen. De Zeesluis bij IJmuiden, de verbouwing van de ring rond de stad Groningen en het Zuidasdok bij de Amsterdamse Zuidas zijn hier voorbeelden van.

Dergelijke grootschalige infrastructurele projecten zijn meestal technisch complex en bij de uitvoering zijn doorgaans tal van partijen betrokken, zoals aannemers, onderaannemers en bouwadviseurs. Daarom worden de werkzaamheden vaak opgeknipt in deelprojecten. Dat komt de afstemming tussen die deelprojecten echter niet altijd ten goede. Zo zijn onderdelen bij de versterking van de Afsluitdijk afhankelijk van de oplevering van de spuisluizen. Om te waarborgen dat de spuisluizen bestand zijn tegen een combinatie van laag water en hoge golven vanuit het IJsselmeer is het ontwerp aangepast, verschuift de oplevering van het gehele project van 2022 naar 2025.

Door de extra werkzaamheden en de vertraging stijgen de bouwkosten van het herstel van de Afsluitdijk. Door de vertraging maakt de aannemer sowieso meer kosten omdat bijvoorbeeld personeel en materieel voor een langere periode beschikbaar moeten zijn. Hierdoor kunnen deze middelen niet op andere projecten worden ingezet. Dit alles zorgt voor hogere kosten; de zogenoemde faalkosten.

Uit een onderzoek van ABN AMRO naar faalkosten uit 2019 bleek dat 39 procent van de ondervraagde bouwondernemers de faalkosten op 5 procent of hoger inschat. De meeste faalkosten ontstaan in de uitvoeringsfase (volgens 54 procent van de ondervraagden) en de voorbereidingsfase (32 procent). De ontwerp- en opleveringsfase leveren volgens de respondenten minder problemen op. In het geval van de versterking van de Afsluitdijk lijkt het er op dat in de voorbereidingsfase niet alle gegevens op tafel zijn gekomen, waardoor de bouwplannen en begroting op foutieve aannames zijn gemaakt.

Tijdsdruk is een belangrijke oorzaak voor het ontstaan van faalkosten. In het eerder genoemde onderzoek was dit de meest genoemde oorzaak (41 procent) voor faalkosten, gevolgd door een slechte werkvoorbereiding (38 procent). Het gevolg van hoge tijdsdruk is dat vanwege pas later ontdekte fouten juist extra vertraging ontstaat. In het geval van de Afsluitdijk is de vertraging drie jaar (oplevering van 2022 naar 2025), in het geval van het Zuidasdok zelfs vier tot acht jaar (oorspronkelijke oplevering 2028 naar 2032-2036).

Succesvolle aanbesteding is niet hetzelfde als het streven naar zo laag mogelijke directe bouwkosten en een zo strak mogelijke planning. In de aanbestedingsfase moet meer tijd en ruimte zijn voor een grondige bespreking van de wensen van de opdrachtgever en het identificeren van alle mogelijke risico’s. Het stellen van een al te ambitieuze einddatum moet plaatsmaken voor een realistische planning en een uitvoeriger voorbereiding. Dit voorkomt veel problemen later in het proces, zoals dat de opdrachtgever alsnog wijzigingen in de uitvoeringsfase moet doorvoeren. Elke wijziging in de uitvoeringsfase zorgt voor significante meerkosten en uiteindelijk vertraging. Dit ondervinden bouwers en opdrachtgevers bij veel infraprojecten steeds weer opnieuw.

In Headlines & Insights geeft ABN AMRO duiding bij het nieuws.

• Cobouw, Versterking Afsluitdijk pakt duurder uit door ontwerpfout spuisluis
• Casper Wolf, ABN AMRO Sector Analist Bouw en Vastgoed, casper.wolf@nl.abnamro.com
• Madeline Buijs, ABN AMRO Sector Econoom Bouw en Vastgoed, madeline.buijs@nl.abnamro.com
• ABN AMRO-publicatie, Faalkosten in de bouw lopen jaarlijks op tot miljarden euro’s