Het lukt de overheid en de industrie maar niet om tot breed gedragen klimaatafspraken te komen. Gebrek aan vertrouwen speelt hierbij een belangrijke rol. De oplossing voor dit probleem ligt echter voor het oprapen en heeft zich allang bewezen. Vertrouwen kan namelijk worden afgedwongen via zogeheten escrowregelingen, een beproefd middel dat in de huizenmarkt en de internationale handel dagelijks wordt toegepast.
Beproefd middel
In het algemeen is een escrowregeling niet meer dan een combinatie van een contract met afspraken en een speciale geldrekening. Een onafhankelijke partij beheert dit pakket en voert betalingen van en aan de escrowrekening alleen uit als is voldaan aan de contractuele afspraken.
Om er bijvoorbeeld zeker van te zijn dat de koper van een huis zijn verplichting tot betaling zal nakomen, moet hij de koopsom op een derdenrekening (escrow) van de notaris storten. Pas als de verkoper de sleutels van zijn huis bij de notaris heeft ingeleverd, maakt de notaris de koopsom van de escrowrekening over naar de verkoper.
Escrowregelingen worden eveneens veel gebruikt bij bedrijfsovernames en internationale handel. Bij deze transacties hebben de twee partijen immers ook belang bij hoe de ander zich gedraagt. Wie duizenden auto’s bestelt in Japan en daarvoor vele miljoenen moet betalen, kan zich niet permitteren dat de leverancier niet thuis geeft.
De vertrouwensproblematiek die partijen in de weg kan zitten, is dus verre van uniek voor de klimaatonderhandelingen. Waarom zou het gebrek aan vertrouwen tussen partijen over nakoming van klimaatafspraken niet ook met een escrowregeling overbrugd kunnen worden?
Zoeken naar zekerheid
Overheid en industrie hebben bij het behalen van de klimaatdoelstellingen groot belang bij het juist handelen van de ander. Van industriële bedrijven wordt gevraagd de bedrijfsvoering in slechts tien jaar tijd drastisch om te gooien. Omdat het onwaarschijnlijk is dat bedrijven geheel uit zichzelf hun uitstoot scherp omlaag brengen, wil de regering een CO2-belasting invoeren en daarnaast subsidies geven. De belasting moet bedrijven dwingen het roer om te gooien, terwijl subsidies broodnodig zijn om over te stappen op vaak onbewezen en risicovolle technieken.
De combinatie van heffing en subsidie lijkt constructief, maar biedt onvoldoende zekerheid. De garantie dat een bedrijf subsidie krijgt, is er namelijk niet. Heeft een concurrent een beter voorstel of is het subsidiepotje ineens leeg, dan kan een bedrijf de boot missen. Ook verkiezingen, met een andere politieke koers tot gevolg, kunnen roet in het eten gooien.
Zo kan een bedrijf verlieslatend worden door de CO2-belasting, terwijl de steun ontbreekt voor de kostbare overstap op een CO2-vrij alternatief. Het gevolg kan zijn uitstel van investeringen of zelfs faillissement.
Hoe kan een escrowrekening het wantrouwen uit de klimaatdiscussie halen?
Een escrowregeling in het geval van het klimaatbeleid zou eruit kunnen bestaan dat de overheid en een industrieel bedrijf een emissiedoel afspreken voor 2030 en dit contractueel vastleggen. Vervolgens stort het bedrijf jaarlijks een heffing per ton CO2-uitstoot op de escrowrekening. Wat er daarna met het geld op deze rekening gebeurt, hangt volledig af van het naleven van de contractuele afspraken. Het geld vloeit alleen naar de overheid als het bedrijf minder emissies reduceert dan afgesproken of als het bedrijf vertrekt of sluit.
Normaal gesproken zal het bedrijf zich echter aan zijn afspraken willen houden. In dat geval betaalt het geen stuiver belasting, maar krijgt het juist alle tegoeden vanuit de escrowrekening terug. Andersom betekent dit dat de overheid de spelregels niet zomaar kan veranderen of eenzijdig de kas kan plunderen. Het resultaat is dat onzekere subsidietrajecten worden vervangen door voorspelbare geldstromen. Dit vergroot de haalbaarheid en financierbaarheid van de enorme investeringen waar de industrie voor staat.
Ten slotte wordt het als bedrijf minder aantrekkelijk om Nederland te verlaten. Wie vertrekt, doet afstand van een steeds hoger wordend tegoed op de escrowrekening. Als het bedrijf in Nederland blijft en werk maakt van verduurzaming, betaalt het geen CO2-belasting.
Nieuwe aanpak met beproefd concept
Escrowregelingen worden tot dusverre zelden ingezet om invulling te geven aan overheidsbeleid. De unieke uitdaging waar de overheid en industrie nu voor staan, schreeuwen om een aanpak die zekerheid biedt en het wantrouwen elimineert.
Dit opiniestuk is tevens verschenen in het Financieel Dagblad; online (8 mei 2019) en in de papieren versie (9 mei 2019).
Meer informatie
Lees het volledige rapport ‘Oplossing vertrouwenskwestie bij afspraken klimaat’.
Lees verder in de energiesector
De energiesector is sterk in beweging nu de energietransitie steeds meer vaart krijgt. ABN AMRO wil een leidende rol spelen in het versnellen van de energietransitie, die bol staat van de kansen én obstakels.
