Wat gebeurt er met vertrouwen als twijfel regeert

Kun je in deze tijden van fake news je eigen ogen en oren nog wel vertrouwen? Volgens oprichter van Studio Overmorgen Jarno Duursma wordt het steeds moeilijker om te bepalen wat echt en wat nep is. “AI software is steeds beter in staat om zelf foto’s, teksten en zelfs stemmen te genereren die niet meer van echt te onderscheiden zijn. Dat brengt veel voordelen met zich mee, maar is ook bijzonder zorgelijk. Want de scheidslijn tussen echt en nep wordt steeds dunner. Tegenwoordig kan AI software niet alleen stemmen generen, maar ook perfect namaken. Met mogelijk chantage en reputatieschade tot gevolg. Ik heb zelf mijn Alexa device weer in de kast gelegd omdat ik niet weet wat er op de lange termijn met de data gebeurt. Wat kunnen ze over 10 jaar uit mijn stem halen?”

AI software kan ons dus behoorlijk voor de gek houden, toch vertrouwen we algoritmes blindelings in ons dagelijks leven. Volgens cultuursocioloog Siri Beerends laten we ons eigen beoordelingsvermogen steeds meer los. “Kijk maar naar dating. We laten een algoritme uitrekenen wat de beste match is en dan volgen we dat maar gewoon. Of sollicitatieprocedures. Steeds meer bedrijven gebruiken AI software om nieuwe mensen aan te nemen. We laten ons leiden door algoritmes omdat we het idee hebben dat ze neutraler en eerlijker zijn dan de mens. Maar dat is een misverstand. Algoritmes zijn door mensen geprogrammeerd, dus ook al onze tekortkomingen en vooroordelen zitten in die systemen.”

De opvatting dat sollicitatie software zorgt voor meer diversiteit, klopt volgend Beerends dan ook niet altijd. “Amazon had bijvoorbeeld een algoritme dat alleen mannen aannam voor technische banen. Die algoritmes worden getraind met datasets van bestaande banen. En zijn dus niet minder bevooroordeeld dan wij.”

Technologie roept dus zowel argwaan als vertrouwen op. Maar hoe zit het met ons vertrouwen in instituties? De jaarlijkse Trust Barometer 2019 van communicatiebureau Edelman laat zien dat in Nederland het vertrouwen in de vier belangrijkste instituties (overheid, bedrijfsleven, media en NGO’s) het afgelopen jaar nagenoeg stabiel was. NGO’s zijn de enige instituties die worden gewantrouwd door het publiek. Opvallend is dat het vertrouwen in werkgevers ongekend hoog is. Maar liefst 82% van de Nederlandse respondenten heeft vertrouwen in het bedrijf waarvoor zij werken.

Maar dat vertrouwen is volgens Arent Jan Hesselink, COO bij Edelman EMEA, niet gratis. “We leven in een tijd waarin het steeds verwarrender wordt wie je kan vertrouwen, dan ga je kijken naar datgene wat je kunt zien. In dit geval je werkgever. Maar je moet daar als werkgever wel wat voor doen. Werknemers verwachten dat hun bedrijf concreet bezig is met het vormgeven van de toekomst van de samenleving. En ze willen betrokken worden bij het bepalen van de richting van het bedrijf. Wees je daar bewust van als werkgever. Bemoei je met dingen, kijk verder dan je aandeelhouders en probeer werknemers aan je te binden.”