De kansen van Duitsland liggen in een tweepartijencoalitie

De overwinning van de CDU van Friedrich Merz was al geruime tijd voorspeld. De komende coalitieonderhandelingen zullen echter een uitdaging worden, omdat de partijen de afgelopen jaren te ver uit elkaar zijn gegroeid. Een grote coalitie tussen de CDU/CSU en de sociaaldemocratische partij (SPD) lijkt het meest waarschijnlijk.

Een toekomstige regering kan worden gevormd door een coalitie van twee partijen. Afhankelijk van de personele herschikking van de partijen kan het vinden van een consensus iets makkelijker worden dan in de vorige zittingsperiode. Toch blijft het met deze meerderheid mogelijk voor de oppositiepartijen om een zogenaamde "blokkerende minderheid" te vormen. En die kan een eventuele hervorming van de Schuldenbremse (schuldenplafond, een automatische rem op de groei van de schuldpositie) verhinderen. Dat maakt het moeilijk om ingrijpende hervormingen door te voeren.

Friedrich Merz heeft afstand genomen van een "beleid van kleine stappen", zoals bedacht door Angela Merkel, sinds hij in 2022 het voorzitterschap van de CDU overnam. Maar de verkiezingsuitslag van zondag beperkt de mogelijkheden voor grote stappen. Economische stimuleringsmaatregelen worden vooral verwacht door middel van gematigde belastingverlagingen, kleinere hervormingen van de arbeidsmarkt, maatregelen om de energiekosten te verlagen en hogere militaire uitgaven. Het stimuleringspotentieel van dergelijke maatregelen wordt geschat op een bescheiden 0,2 tot 0,4% van het jaarlijkse bruto binnenlands product.

Op de aandelenmarkt verbreekt de Duitse aandelenindex DAX het ene hoogterecord na het andere. De invloed van de verkiezingen op de markt tot nu toe moet echter niet worden overschat. De laatste tijd dreven externe factoren internationaal geld terug naar de Duitse aandelenmarkt, nadat beleggingsgeld drie jaar lang uit de eurozone was weggevloeid met het uitbreken van de oorlog in Oekraïne. Enerzijds ondersteunt de hoop op vrede in Oekraïne en een wederopbouw van het land de markten. Anderzijds flirt de markt met economische stabilisatie in China, wat ook gunstig zou zijn voor de Duitse exportindustrie. Maar er blijven vraagtekens.

Vooruitkijkend kan het vertrouwen van de kapitaalmarkten op twee manieren worden verbeterd: (1) een versterking van de politieke macht in de EU en (2) structurele hervormingen van het economisch beleid.

De toekomstige Duitse regering heeft hierin een belangrijke rol te spelen. Hoewel de relatie tussen Olaf Scholz en Emmanuel Macron bekend staat als moeilijk, is er een sterke Duits-Franse band nodig. Dreigende confrontaties met de nieuwe Trump-regering vragen om een uniforme Europese reactie - zowel op economisch als militair gebied. Friedrich Merz heeft op de verkiezingsavond al aangegeven hoge prioriteit te geven aan deze kwesties.

Structurele hervormingen in het economisch beleid moeten het verlies aan internationaal concurrentievermogen aanpakken. De fiscale speelruimte voor hervormingen is echter beperkt. De discussie zal de komende weken gaan over een verhoging van de in de Duitse grondwet verankerde schuldenplafond. De centrumrechtse CDU/CSU en de centrumlinkse SPD hebben zeer verschillende ideeën over hoe om te gaan met dit schuldenplafond en hoe het geld te gebruiken.

De kredietwaardigheid van Duitsland zit met "AAA" op het hoogste niveau en is nog steeds niet in gevaar. Het werd in januari nog bevestigd door het ratingbureau S&P Global. Toch wordt Duitsland de laatste tijd kritischer bekeken in het licht van de economische stagnatie en de politieke crisis. Het landenrisico wordt hoger geprijsd op de obligatiemarkt, waardoor toekomstige leningen duurder worden. Terwijl sommigen in het verhogen van het schuldenplafond de oplossing zien voor veel problemen, vrezen de obligatiemarkten dat de schulden van Duitsland de komende jaren zullen toenemen. De obligatiemarkt kijkt nerveus naar de komende coalitiebesprekingen. In het geval van een hervorming van het schuldenplafond zal er kritisch worden gekeken naar het gebruik van fondsen - fondsen die gebruikt moeten worden voor toekomstige economische groei.

Al maanden keert het beleggingsgeld langzaam terug naar Europa. De Bondsdagverkiezingen in Duitsland kunnen deze trend verder bestendigen. De christendemocratische verkiezingswinnaar Friedrich Merz heeft de economie centraal gesteld in zijn verkiezingsprogramma. In tegenstelling tot de vorige "stoplicht"-coalitie onder kanselier Scholz, zal Merz waarschijnlijk een tweepartijencoalitie leiden, wat de politieke stabiliteit zal verbeteren.

Om de Duitse en Europese kapitaalmarkten nieuw elan te geven, zijn echter structurele hervormingen op lange termijn nodig. Ondanks de solide begrotingssituatie van Duitsland lijkt het op dit moment moeilijk om doorbraken op het gebied van economisch beleid in het regeerakkoord te verankeren. Bestedingslimieten en prioritering staan in de weg. Voorlopig blijft de Duitse verkiezingsuitslag een bijkomstigheid in de internationale financiële markten – er is actie nodig.

Steffen Kunkel
Beleggingsstrateeg